Г.Батзориг: Валютын урсгалыг нэмэгдүүлэх шаардлагатай

Эдийн засагч, шинжээч Г.Батзоригтой ярилцлаа.

-Сүүлийн 3 сарын хугацаанд ам.долларын ханш 23 төгрөгөөр нэмэгдлээ. Гадаад валютын нөөц 4 тэрбум ам.долларт хүрсэн ч ам.долларын ханш алгуурхан өссөөр л байна. Шалтгааныг нь юу гэж харж байна вэ?

2019 оны эхний хагасын байдлаар төлбөрийн тэнцэл 456 сая ам.долларын ашигтай гарлаа. Төлбөрийн тэнцэл нь нийт валютын орох, гарах урсгалын зөрүүг хэлдэг. Тэгэхээр валютын орох урсгал нь гарахаасаа их байна гэсэн үг. Энэ үед угтаа төгрөгийн ханш ам.долларын эсрэг чангарах ёстой. Гэсэн ч төгрөгийн ханш ам.долларын эсрэг аажмаар суларч байгаа нь хэд хэдэн хүчин зүйлсээс хамаарах боломжтой. Нэгдүгээрт иргэд, ААН-үүд төгрөг ам.долларын эсрэг суларна гэсэн хүлээлт их байна. Өөрөөр хэлбэл төгрөгт итгэх итгэлгүй байна гэсэн үг шүү дээ. Үүний нэг баталгаа нь хугацаагүй валютын хадгаламж жилийн өмнөөс 30 хувиар өссөнөөс харж болно. Хоёрдугаарт улирлын нөлөөлөл гэх зүйл бий. Манайд 8 сарын сүүлээс бизнесийн үйл ажиллагаа идэвхжиж эхэлдэг. Тиймээс аж ахуй нэгжүүд 7, 8 сард багтан бараа татан авалтаа хийдэг. Энэ нь төгрөг ам.долларын эсрэг сулрахад нөлөөлсөн байж болох талтай.

-Валютын ханш чангарч, төгрөгийн ханш суларч байгааг Монголбанкны үйл ажиллагаатай холбож тайлбарладаг. Төгрөгийн ханшийг тогтвортой байлгахын тулд Төвбанкны үйл ажиллагааг улс төрөөс ангид байлгах ёстой гэдэг ч бодит байдал дээр эсрэгээрээ байна гэж шүүмжлэх явдал гарч байна?

Тэгэхээр гадаад болон дотоод орчноос шалтгаалаад төгрөг ам.долларын эсрэг суларч эхлэхэд улс төрийн зүгээс Төвбанкинд ирэх дарамт өндөр болдог. Тэдний зүгээс зүгээр л ам.долларын ханшаа барь хэмээн шаардацгаадаг. Яг үнэндээ Төвбанк валютын ханшийг зохицуулж чадахгүй. Тэд ямар ам.доллар үйлдвэрлэх биш. Харин Төвбанкны ганц зэвсэг нь бодлогын хүү. Бодлогын хүүг өсгөх нөхцөлд банкууд зээл гаргахаас илүүтэй төв банкны үнэт цаасанд мөнгөө байршуулдаг. Улмаар зээлийн хүү өсч, эдийн засаг хумигддаг. Үүнийг мэдээж улс төрчид хүлээн зөвшөөрөхгүй шүү дээ. Тэгэхээр төв банкны үйл ажиллагаа, шийдвэр гаргалт дээрх хараат бус байдал маш чухал.

-Ам.долларын ханшийг тогтвортой байлгахад ямар зохицуулалт хэрэгтэй вэ?

-Валютын орох урсгалыг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Тухайлбал гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт байна. Мөн экспортын орлогоо ч нэмэгдүүлэх боломжтой. Хэрвээ үнэхээр гадны хөрөнгө оруулагчид дургүй юм бол бид өөрсдөө зөв бодлого явуулах шаардлагатай. Тухайлбал үр ашиггүй төсвийн бодлого байна. Улсын гадаад өрөө төлж чадахгүй 2016 онд дефольт зарлах гэж байсан. Энэ өр одоо ч биднийг хүлээж буй. 2021 оноос эхлээд төсвийн 30 хувь, цаашлаад 40 хувьтай тэнцэхүйц гадаад өр төлнө. Энэ хэмжээний валют шаардлагатай. Тэгэхээр бид үр ашигтай бодлого явуулах хэрэгтэй. Магадгүй Засгийн газар олон зүйлс хийх гэж савсаганах хэрэггүй. Бараг мөрөөрөө байх нь эдийн засагтаа хэрэгтэй болоод байна шүү дээ.

-Ам.долларын ханш огцом биш хэдий ч алгуур өсч буй нь дотоодын бизнес эрхлэгчдийн үйл ажиллагаанд яаж нөлөөлөх бол?

-Ер нь нөлөөлөөд яваад байна. Учир нь манай ихэнх ААН-д чинь импортоос хамааралтай. Ханшийн зөрүүнээс хүлээсэн алдагдлаа зарж буй барааны үнэ дээрээ шингээгээд л зараад байна. энэ нь эргээд инфляцийг өсгөөд эхэлнэ л гэсэн үг.

-ОУВС-ийн Өргөтгөсөн санхүүжилтийг хөтөлбөрийн хэрэгжих хугацаа 2020 оны сонгуулийн өмнө дуусна. Гэхдээ уг хөтөлбөр хугацаанаас өмнө зогсож магадгүй гэх яриа өнгөрсөн хавраас гарч эхэлсэн. Хэрэв ОУВС-ийн хөтөлбөр зогсвол эдийн засагт яаж нөлөөлөх вэ?

-Хүлээгдэж байсан валютын орох урсгал хаагдана гэсэн үг. Тэгэхээр ОУВС-н зүгээс нэг л шаардлага тавьж байгаа. Тэр нь Монголбанкыг банкуудын өөрийн хөрөнгийн эх үүсвэрээ хаанаас бүрдүүлсэн эсэхийг нь шалгаж өг гэж байгаа. Хэрэв тэр нь ямар нэгэн асуудалгүй мөнгө бол санхүүжилтээ олгоход асуудалгүй.

Г.Дугар