Д.Мөнхтөмөр:  Итгэлт хамбад мөргөхийн тулд монголчууд 200 сая ам.доллар гадагш нь урсгаж байна

Монголын аялал жуулчлалын салбарт төрөөс баримталж буй бодлого, ямар чиглэлээр жуулчин татах боломж байгаа талаар гурван цуврал ярилцлага хүргэсэн билээ.  Тэгвэл энэ удаад АЖБХН-ийн хүндэт гишүүн, “Хаппи Сити” группын аялал жуулчлалын салбарын захирал Д.Мөнхтөмөртэй шашин мөргөлийн аялал жуулчлал хөгжүүлэх боломжийн талаар ярилцсанаа хүргэж байна.  

Төрөөс аялал жуулчлалын талаар баримтлах бодлого http://www.zaluu.com/read/405ff1g8c,  монгол хоолны соёлыг аялал жуулчлалтай хэрхэн холбох http://www.zaluu.com/read/4075g562c, Өмнөговь аймагт зэрлэг амьтдын байгалийн хүрээлэн байгуулах боломжийн талаар ярилцлагыг http://www.zaluu.com/read/408gfgbdg холбоосоор унших боломжтой.  

-Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх нэг том суваг байгаа нь шашин. Шашны аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх боломж манайд байна уу?

-Шашныг аялал жуулчлалтай холбож, хөгжүүлж байгаа жишээ дэлхийд маш их байна. Манайд шашны аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх нөөц боломж  байгаа. Монголд сүм хийдүүд олон, шашны соёлтой холбоотой биет болон биет бус дурсгалын арвин нөөц бий. Байгаа юмаа зөв бодлогоор эргэлтэд оруулж чадвал жуулчин татах боломжтой. Дээр нь шашны аялал жуулчлал хийж болох зорих газар, очоод үзэх үзмэрүүд манайд байгаа. Тэдгээрийг хөгжүүлж, нээж, гадаад зах зээлд таниулах ёстой. Дотооддоо бид мэддэг шүү дээ. Эрдэнэзуу хийд, Амарбаясгалант, Хамрын хийд, энергийн төв, ээж хад ч гэдэг юм уу. Гол нь энэ бүх шашны дурсгалт газруудаа олон улсад таниулах л шаардлагатай. Нэг гадаад нөхөр ирээд, ээж мод, хаданд мөргөдөг болгох талаар л яриад байгаа юм. Ганц аялал жуулчлалын компани  хийж чадахгүй. Монголыг, доторх аялал жуучлалын сор болсон бүтээл, үзмэрийг ширхэгчлэн танилцуулах маркетингийг улсаараа хийж байж амжилт гаргана.

Бидэнд ганцхан шашин биш, түүх соёл, байгаль, ан амьтан гээд бүхий л зүйлээ дэлхийд таниулах хэрэгцээ шаардлага байна. Гүйцэд нээгдээгүй олон зүйл бий. Шашны аялал жуулчлалтай холбоотой туршлага манайд тодорхой хэмжээнд байгаа юу гэвэл байна. Сүмд зочлох аялалын хөтөлбөр гэдгийг манайх илүү өндөр түвшинд хөгжүүлж болно. Япон, Өмнөд Солонгост өндөр түвшинд хөгжсөн. Манайх тэр хэмжээнд аваачиж хөгжүүлэх боломж бий. Зөвхөн шашин шүтдэг гэлтгүй судалдаг, сонирхдог хүмүүс ч ирж болно. Гэхдээ манайд нэг зөрчилдөж байгаа зүйл нь ихэнх сүм, хийдийн лам нар дотроо амьдардаггүй. Хуралдаа ирж суучихаад, гэр рүүгээ явчихдаг. Сүм нь эзгүй. Жуулчин ирээд үзэх гэхээр байхгүй байх тохиолдол их. Би нэлээд олон сүм, хийдийн удирдлагатай уулзаж, судалж байгаа ажлаа тайлбарласан. 2010 оноос хойш л хийж байгаа ажил. Одооноос л зарим хийдийн удирдлага аялал жуулчлалтай шашныг холбох боломж байгааг мэдэрч, мэдэж эхэлсэн. Жишээлбэл, Амарбаясгалант хийд байна. Хөдөө байдаг. Тэр хавьд нь жуулчны бааз, гэр буудлууд бий. Яг ийм нөхцөлд шашны аялал жуулчлал хөгжих боломж байгаа.

Түүнээс гадна, шашинтай холбоотой эвентүүдийг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Даншиг наадам, хүрээ цам, Гонгорын бумбаны тахилга, уул, овоо тахиж байгаа зан үйлээ аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн яаж болгох вэ гэдгээ бодолцох цаг болсон. Зөвхөн шашны зан үйлээ голлоод, ирж байгаа зочид, жуулчдад хандсан үйлчилгээ, ая тухыг нь хангах зүйлүүд нь орхигддог. Би Тайвань жуулчид аваад Хүй долоон худагт болсон “Хүрээ цам” наадмыг очиж үзсэн. Жуулчид 30 минут харж зогсч байгаад “Боллоо, одоо юу үзэх вэ” гэсэн. Уг нь би бүтэн өдрийн хөтөлбөр гэж бодож байсан юм. Аргаа бараад цаашаа Хустай руу явж, нэг өдрийг өнгөрөөсөн. Жуулчдыг саатуулах зүйл манайд байхгүй байгаагийн жишээ энэ. Энэ талаар шашны байгууллагуудтайгаа сайн ойлголцох хэрэгтэй. Тэгэхгүй болохоор дэг жаягийг нь эвдэх гээд байна гэж дургүйцэх хандлага ч бас гардаг юм. Хэрвээ тэгээд л байвал хамтраад хөгжиж чадахгүй. Ямар байдлаар шашны аялал жуулчлалыг хөгжүүлж болох вэ гэдгийг оролцогч талууд зөв ойлголцох хэрэгтэй байна.

-Түвд, Япон, Солонгос шашны аялал жуулчлалаар дэлхийд нэлээд хүчтэй өрсөлдөж байна. Азидаа бол толгойлж байгаа байх. Манайх энэ улсуудаас юугаараа ялгарч чадах юм. Монголын шашны онцлог нь юу вэ. Бусдаас ялгарч чадаж байж л манайд жуулчид ирнэ биз дээ?

-Шашны аялал жуулчлалын талаасаа шинэ орон зайг үүсгэж, харуулж гарч ирэх шаардлага байна. Түүнээс биш, Буддын шашин 2500 жилийн түүхтэй. Манайд 3 удаа дэлгэрсэн гэх мэтийг яриад жуулчин ирнэ гэж байхгүй. Одоо манайх шашны чиглэлээр ийм түүх, дурсгалтай, тийм тийм тоглолт, эвент зохион байгуулдаг. Манай лам нар ингэдэг гэдгийг аялал жуулчлалтай холбож өгч байж л жуулчид ирнэ.  Түүх, домог хүртэл зохиож, байгаагаа сэргээх хэрэгтэй. Шашны том том цогцолборыг ажил хэрэг болгомоор байна. “Их Майдар” төсөл, Манзуширын  хийдийн шашин, соёл, аялал жуулчлалын цогцолбороо барих хэрэгтэй. Эрдэнэзуу, Амарбаясгалант хийдийг бодлогоор хөгжүүлэх ёстой. Бүр зориудаар хөгжүүлж, төр бодлогоор дэмжмээр байна. Тийшээ хөрөнгө оруулалт хийж байгаа аж ахуйн нэгжүүдийг татварын бодлогоор дэмжиж болно. Ингэж байж л шашны аялал жуулчлал хөгжинө.

Мэдээж тодорхой хэмжээнд эрсдэлтэй зүйл бий. Нэгэнт гадагшаа урсгалтай болоод хөгжчихсөн шашны аялал жуучлалыг улам цаашаа явуулчих вий гэдэг болгоомжлол байх ёстой. Дотоодынхоо жуулчид, шашин мөргөлд мөнгө зориулж байгаа хүмүүсийг эх орондоо үлдээх талаас нь ч бас ажилламаар байна.

-Исламын шашинтай орнуудын жуулчдыг татах бодлого хэрэгтэй байгаа талаар та бас ярьж байсан?

-Муслим  шашинтай хүмүүсийг татсан аялал жуулчлалын бодлогыг ч хэрэгжүүлж, хөгжүүлмээр байна.  Ингээд ярихаар дэмждэггүй, баахан алан хядагчид ирчих юм шиг л ойлгодог. Аль бүс нутгаас нь жуулчин татах вэ гэдэг чинь бодлого. Исламын шашинтай орнууд маш олон байна. Энэ шашныг шүтдэг тэрбум гаруй хүн бий. Аль ч улсаас нь жуулчин татах боломжтой. Гагцхүү халал стандарт гэдгийг нь манайх нэвтрүүлж чадвал асар их мөнгөтэй жуулчид манайд ирэх боломжтой. Улаанбаатарын супермаркетуудаар Солонгост халал стандартыг хийдэг хүнийг хоёр хоног дагуулж яваад, халал хүнс хайсан. Хоёрхон төрлийн л бэлэн гоймон олж байгаа юм.  Шашны дэг жаягтайгаа холбоотойгоор тэдний идэж, уудаг хүнс өөр. Маш нарийн дэг жаягтай. Коран сударт нь бүх зүйлийг нарийн заасан байдаг. Тэрийгээ л дагадаг. Хориглосон зүйл ихтэй. Жишээлбэл, малыг гаргахдаа хоолойг огтолдог дэг жаягтай байдаг. Зөвхөн мал гаргахтай холбоотой л ийм ёс жаяг байна. Цаашлаад боловсруулалттай холбоотой технологийн олон стандарт бий. Түүгээр л хийгээгүй бол муслимууд идэж, уудаггүй.

Тэр нөхцлийг нь манайх хоолонд нь шингээж өгөх ёстой. Буудаллах, байрлах байр савтай холбоотой олон дэг жаяг байдаг. Унтах гэж байгаа өрөөнд нь заавал мөргөл хийх хивс, олбог байх ёстой. Коран судар байх ёстой байдаг. Хөшигийн хөндийн нисэх онгоцны буудалд гэхэд мөргөлийн өрөөнүүдийг гаргаж өгөх хэрэгтэй. Христ, муслим, буддын шашинтай хүмүүст зориулаад. Гэх мэтээр орчныг бий болгох хэрэгтэй. Тэгвэл жуулчин татах илүү боломж нээгдэнэ гэсэн үг.

-Шашинтай холбоотой эвентүүд гэхээр цамын бүжгээс цаашаа хэтрэх үү. Удаан хугацаанд жуулчдыг татах, тэдний сонирхох эвент хийх боломж манайд байна уу?

-Хийхэд хэцүү л дээ. Цамын бүжиг гэдэг нарийн дэг жаягтай. Түүнийг нь дундаас нь эвдээд, “Та нар 30 минутаас дээш бүжиглэ. Илүү сонирхолтой болго, жуулчдад зориул” гэж одоохондоо хэлж болохгүй байна. Гэхдээ шашны эвент гэхээр зөвхөн цамаар төсөөлж, хязгаарлаж болохгүй. Жишээлбэл, хутагтуудынхаа ном айлдварыг аялал жуулчлалын салбартай холбож яагаад болохгүй гэж. Далай ламын хурал, айлдвар болоход Дарамсалад 100 мянган жуулчин цуглардаг. 7, 14 хоног үргэлжилдэг. Өглөөнөөс орой болтол хурал ном хурж, сургаал айлдаад дууслаа. Маргааш нь үргэлжлээд л явдаг. Түүниг нь сонсох, хуралд нь оролцохын төлөө 100 мянган хүн цугларч байна гээд боддоо. Өдөр тутамдаа тасралтгүй шашны чиглэлээр ирсэн жуулчидтай байхдаа гол нь биш. Жилдээ нэг том эвент байхад болж байна шүү дээ. Манайд одоо 10 гаруй хутагт бэлтгэгдэж байна. 5 жилийн дараагаас түрүүчээсээ гараад ирнэ. Энэ хүмүүс номоо уншаад, сургаалаа айлаад эхлэхээр жуулчин татах боломжтой болно. Гол нь одооноос бэлтгэх хэрэгтэй. Тэр хүмүүсийг таниулах, хурал номоо хийх дэд бүтцийг нь хийж өгмөөр байна. 20 мянган хүн нэг дор суугаад хурал ном сонсох цэнгэлдэх хүрээлэн байвал ямар байх билээ. Одоо манайд тийм хэмжээний цэнгэлдэх ч алга. Төв цэнгэлдэх юу билээ. Бөхийн өргөөнд хурал ном хуруулбал 3000 хүн л цугларна. Багтаамж муутай. Гэх мэт асуудлаа шийдэж, эртнээс бэлтгэж баймаар л байна.

-Шашны аялал жуулчлал гэхээр манайхан Итгэлт хамбад явж мөргөдөг, Утай, Гүмбэн рүү хошуурдаг. Эргээд энэ салбар эдийн засгаа татаж унагах хэмжээнд хүрчихээд байгаа. Энэ талаар та юу хэлэх вэ?

-Тийм зүйл бий. Монголд ирж байгаа жуулчдын оруулж байгаа орлого манайхны гадагшаа явахдаа үрж байгаа мөнгөний хэмжээг харьцуулбал тэмээ, ямаа шиг. Оросын Буриад руу гарч Сэлэнгийн боомтоор жилдээ 300, 400 мянган хүн гардаг. Эрээн рүү гэхэд нэг сая хүн гарч байна. Гэтэл манайх руу сайндаа л 500 мянган хүн орж ирвэл их юм. Тэгээд 200 гаруй сая ам.долларын орлого үлдээдэг. Гэтэл манай 400-гаад мянган хүн жилдээ Итгэлт хамба явахдаа л тэр 200 гаруй сая ам.долларыг чинь гаргачихдаг. Цаашлаад Утай, Гүмбэн, Энэтхэг, Түвд, Дарамсала болон бусад чиглэлд явж байгаа хүмүүс жилдээ 2 тэрбум ам.долларыг гадаадад аваачаад үрчихэж байна. Жуулчдын тоог нэмэхийн тулд бид дотооддоо маш их ажлыг хийх хэрэгтэй. Дэд бүтэц, орон зай төлөвлөлт гээд. Тэгж байж манай аялал жуулчлал эмх цэгцэндээ орно.