Г.Саран: Банкууд нийгмийн хариуцлагын хүрээнд тэтгэврийн зээлийн хүүг бууруулах хэрэгтэй

НДЕГ-ын дэд дарга Г.Сарантай тэтгэврийн нэмэгдэл болон тэтгэврийн зээлийн асуудлаар ярилцлаа.

-НДЕГ-аас тэтгэвэр тэтгэмжийн нэмэгдэлд хэрхэн анхаарч ажиллаж байна вэ. Ирэх онд тэтгэвэр хэрхэн нэмэгдэх талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?

-2019 оны хоёрдугаар 01-ний өдрөөс өмнө тэтгэвэр тогтоолгон авч байсан 408.3 мянган тэтгэвэр авагчийн тэтгэврийн хэмжээг 24-30 мянган төгрөгөөр буюу дунджаар 7.6 хувиар нэмсэн. Тэтгэврийн нэмэгдэлд 119.5 тэрбум төгрөг зарцуулснаар бүрэн тэтгэврийн доо хэмжээ 270, хувь тэнцүүлсэн тэтгэврийн доод хэмжээ 310 мянган төгрөг болсон. Монгол Улсын хүн ам хэд билээ. Тэдний 408 мянга нь тэтгэвэр авч байна гэж бодоод үзээрэй. Одоо 2020 онд иргэдийн тэтгэврийг мөн л инфляцийн түвшинтэй уялдуулан 8 орчим хувиар нэмэгдүүлнэ. Үүнд Нийгмийн даатгалын сангаас нийт 150 тэрбум төгрөг зарцуулах тооцоололтой байна. Энэ нэмэгдэл мэдээж хүмүүсийн амьдралд хүрэлцэхүйц биш боловч энэ их ачааллыг нийгмийн даатгалын байгууллага үүрээд явж байгааг хэлэх хэрэгтэй.

-Тэтгэврийн зээлийн хүүг үе шаттайгаар бууруулж байгаа. Зээлийн хүүг тэглэх боломжтой юу?

-Тэтгэврийн зээлийн хүүг бид үе шаттайгаар бууруулсаар байгаа. 2018 онд хугацаа нь 12 сар хүртэлх тэтгэврийн зээлийн хүү 12 хувь байсныг энэ онд 10 хувь болгож бууруулсан. Харин 2020 оны нэгдүгээр сарын 01-нээс 12-24 сарын хугацаатай зээлийн хүү 15.6 байснаас 13 хувь болж буурна. Зээлийн хүүг бууруулах асуудал бол яг үндсэндээ нийгмийн даатгалын байгууллагын үндсэн үүрэг биш юм. Гэхдээ бид даатгуулагч, ажил олгогчдыг төлөөлж байдаг байгууллагын хувьд гараа хөдөлгөж, ажиллах ёстой. Тиймээс анх 18 хувийн хүүтэй олгодог байсан тэтгэврийн зээлийг үе шаттай бууруулсан. Ингэж бууруулахад мэдээж мөнгөний асуудал яригдана.

-Зээлийн хүүг бууруулахад шаардлагатай мөнгөн хөрөнгийг хэрхэн хаанаас бүрдүүлдэг юм бэ?

-Нийгмийн даатгалын сангийн чөлөөт мөнгөн үлдэгдлийг арилжааны банкинд хадгалуулан өсгөж,  түүний зөрүүнээс олсон орлогоос тодорхой хувийг байршуулаад арилжааны банкууд тэтгэврийн зээлийг хүүг бууруулах ажлыг хийсэн юм. Хэлэхэд их амархан ч энэ ажлыг хийхэд маш их хүндрэлүүдийг туулсан. Яагаад гэвэл арилжааны банкууд нийгмийн хариуцлага ухамсарлаж байгаагүй гэж хэлж болно. Удаа дараагийн уулзалтуудыг сайдын түвшинд, Ерөнхий газрын дарга, удирдлагууд, ажлын хэсгийн түвшинд ажиллаж байж энэ үр дүнд хүргэсэн.

-Арилжааны банкууд санал санаачилгаараа, нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлаад,  ахмадуудын тэтгэврийн зээлийн хүүг бууруулах боломжтой гэсэн үг үү?

-Боломж бий шүү дээ. Арилжааны банкууд яагаад нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлаж энэ ажлыг хийж болохгүй гэж. Зүгээр л нэг нутгийн зөвлөлийн ёолк дээр эмнэлэгт шаардлагатай тоног төхөөрөмжийн мөнгө цуглуулж чадаж байхад арилжааны банкууд өндөр настнуудын тэтгэврийн зээлийн хүүг бууруулахад яагаад хуруугаа хөдөлгөж, сэтгэл  нь өвддөггүй юм бол гэж гайхдаг.

-Тэтгэврийн зээлийн хүүг үе шаттай бууруулахад нийгмийн даатгалын сангаас хэчнээн төгрөг зарцуулсан байдаг вэ?

-2016 оноос хойш хэрэгжсэн гурван удаагийн тэтгэврийн зээлийн хүү бууралтад 359 мянган тэтгэвэр авагч хамрагдсан байгаа юм. Тэгээд нийтдээ 417.6 тэрбум төгрөгийг тэтгэврийн зээл олгоход зарцуулсан. Тэгэхээр хүү нь 18 хувьтай байсан үетэй харьцуулаад үзэхэд,  7.9 тэрбум төгрөгийг зээлийн хүүгийн дарамтнаас тэтгэвэр авагчдаа чөлөөлж авсан байна. Энэ бол том давуу тал. Цаашдаа ч бид тэтгэврийн зээлийн хүүг бууруулахаар арилжааны банкуудтай хамтарч ажиллана. Ажиллахаас өөр аргагүй. Төрийн байгууллагын оролцоо шууд байхгүй бол арилжааны банкууд хэзээ ч  тэтгэврийн хүүг бууруулахгүй гэсэн үг.

-Тэтгэврийн зээлийн хүүг үе шаттай бууруулж байгаа нь ахмадууд тэтгэврийн зээл авах байдлыг нэмэгдүүлдэг үү?

-Тэтгэврийн зээлийн хүүг бууруулахад сөрөг тал бас байна. Банкинд ачаалал үүсдэг. Юу вэ гэвэл,  хүүнээс айгаад зээл авч чаддаггүй байсан ахмадууд бүгдээрээ зээл авдаг болж байна. Өмнө нь 58 хувь нь авдаг байсан бол бараг 100 хувь руу дөхөж мэднэ. Муухайгаар хэлэхэд,  үр хүүхэд нь “Та зээл авч надад утас авч өг” гэдэг ч юм уу байдлаар үр хүүхдийн шахалт шаардлагаар зээл авах нь их байна.

-Үнэхээр ахмадуудын зээл авах шалтгаан нь ихэвчлэн үр хүүхдээс нь шалтгаантай байна уу?

-Судалгаа хийгээд үзэхэд, ахмадууд тэтгэврээ барьцаалаад яг юунд зарцуулахаар зээл авч байна гэхээр их  сонин дүр зураг гардаг. Хамгийн өндөр хувь нь сургалтын төлбөр төлөх гэж авдаг юм байна. Монгол хүн хэн ч байсан өөрийн хүүхдийн ирээдүйн төлөө зээл авч, оюунд нь хөрөнгө оруулахад зарцуулж байна. Энэ байж болох юм. Гэтэл дараагийн их хувийг эзэлж байгаа зээл авах шалтгаан нь цагаан сар. Маш өндөр зарлага гаргадаг энэ баярт зориулж ахмадууд маань тэтгэврийн зээл авч байна. Сургалтын төлбөр авна гэж авдгаасаа их мөнгө зээлдэг нь харамсалтай.