"Төмөр хулгана" жилийн шинийн нэгний өглөө зүг мөрөө хэрхэн гаргах вэ?

Усан хулгана жилийн хаврын амьсгал орсон өдрийн махбодууд болон урган гарч буй жилийн махбодуудад тулгуурлан жилийн ерөнхий байцыг шинжлэх "Шороон үхэр"-ийг дүрсэлбэл:

Үхэр нь: цагаан толгойтой, омруу, бие нь хөх, эвэр чих сүүл нь улаан, дөрвөн шийр, ходоод нь шар, амаа ангайсан, сүүлээ зүүнээ шарваж явна.

Үхэр хариулаач нь: шар царайтай, ногоон дээлэн дээр цагаан бүс бүсэлсэн, гэзгээ баруун чихний ар, зүүний чихний урдуур унжуулсан, хоёр гутлаа өмссөн, мяндсан шилбүүр барьсан, хүүхэд үхрийнхээ өмнө сандрангуй гүйж явна.

Энэхүү зураглалаас жилийн байдлыг харвал: эртхэндээ гандуу боловч дунд үеэр хур тунадас ихээр орж арвин ургац авна. Мал сүрэгт сайн боловч хямрал болох нигууртай. Нийт нутгаар сэрүүвтэр сэрүүвтэр, хүйтэн хийгээд бадгана өвчин гарна. Ард иргэдэд амгалан, өндөр суудалтанд ширүүн, дунд суудлын түшмэлд машид ширүүн жил болно.

XVII ЖАРНЫ "ХОТОЛ ТӨГС" ХЭМЭЭХ “ТӨМӨР ХУЛГАНА” ЖИЛИЙН ШИНИЙН НЭГНИЙ ӨГЛӨӨ ЗҮГ МӨРӨӨ ХЭРХЭН ГАРГАХЫГ ХҮСНЭГТЭЭС ҮЗНЭ ҮҮ

СУУДАЛ	ЗҮГ	ЦЭЭР ГАРГАХ ТАРНИ	ХҮЙС	ТӨРСӨН ОН
ГАЛ	Зүүн урд зүг рүү гарч урдаасаа ирнэ .	Ум базар дагийний базар еэ мама бизъяа суухаа" тарнийг 21 удаа усанд урин уншаад зүүн хойш, баруун зүгт цацна.	Эр	2020, 2012, 2004, 1996, 1988, 1980, 1972, 1964, 1956, 1948, 1940, 1932, 1924, 1916
			Эм	2016, 2008, 2000, 1992, 1984, 1976, 1968, 1960, 1952, 1944, 1936, 1928, 1920, 1912
ШОРОО	Баруун зүг рүү гарч нар зөв тойрон баруун урдаас ирнэ.	Ум бадма дагийний хум мама бизъяа суухаа" тарнийг 21 уншаад  шороо чулуу хөдөлгөж, тарнийг модонд урин уншиж зүүн, зүүн урд зүг рүү цацна.	Эр	2019, 2011, 2003, 1995, 1987, 1979, 1971, 1963, 1955, 1947, 1939, 1931, 1923,
			эм	2017, 2009, 2001, 1993, 1985, 1977, 1969, 1961, 1953, 1945, 1937, 1929, 1921, 1913
ТӨМӨР	Баруун урд зүг рүү гарч, баруунаас ирнэ.	Ум раднаа дагийний хум мама бизъяа суухаа" тарнийг 21 уншаад хойд зүгт төмрийн зүйлийг хая.	Эр	2018, 2010, 2002, 1994, 1986, 1978, 1970, 1962, 1954, 1946, 1938, 1930, 1922, 1914
			эм
ОГТОРГУЙ	Зүүн хойд зүг рүү гарч нар зөв тойрон баруун хойд зүгээс ирнэ.	Ум базар пагма хум мама бизъяа суухаа" тарнийг 21 уншаад зүүн урд зүгт цаас хийсгэ.	эр	2017, 2009, 2001, 1993, 1985, 1977, 1969, 1961, 1953, 1945, 1937, 1929, 1921, 1913
			эм	2019, 2011, 2003, 1995, 1987, 1979, 1971, 1963, 1955, 1947, 1939, 1931, 1923, 1915
Ус	Зүүн зүг рүү гарч хойд зүгээс ирнэ.	Ум гармаа дагийний хум мама бизъяа суухаа" тарнийг 21 уншина. баруун зүгт ус асган дээгүүр нь алхаж уснаас осолдохгүй хэмээн бодно.	Эр	2016,2008, 2000, 1992, 1984, 1976, 1968, 1960, 1952, 1944, 1936, 1928, 1920, 1912
			Эм	2020, 2012, 2004, 1996, 1988, 1980, 1972, 1964, 1956, 1948, 1940, 1932, 1924, 1916
Уул	Баруун хойд зүг рүү гарч зүүн хойд зүгээс ирнэ.	Ум будда дагийний хум мама бизъяа суухаа" тарнийг 21 уншаад урд зүгт чулуу шороо хөдөлгөнө.	Эр	2015, 2007, 1999, 1991, 1983, 1975, 1967, 1959, 1951, 1943, 1935, 1927, 1919
			эм	2013, 2005, 1997, 1989, 1981, 1973, 1965, 1957, 1949, 1941, 1933, 1925, 1917
Мод	Зүүн урагш  гарч зүүн зүгээс ирнэ	Ум базар дагийний хум мама бизъяа суухаа" тарнийг 21 уншаад баруун урд зүгт мод хугалж хая	Эр	2014, 2006, 1998, 1990, 1982, 1974, 1966, 1958, 1950, 1942, 1934, 1926, 1918, 1910 Огторгуйн хар нохойны ам цог хийморийн зүгт харж буй тул эмийн зүгт гарна.
			эм
Хий	Урд зүг рүү гарч зүүн урд зүгээс ирнэ.	Ум базар бадма мама бизъяа суухаа" тарнийг 21 уншаад баруун хойд зүгт цаас хийсгэ.	Эр	2013, 2005, 1997, 1989, 1981, 1973, 1965, 1957, 1949, 1941, 1933, 1925, 1917
			эм	2015, 2007, 1999, 1991, 1983, 1975, 1967, 1959, 1951, 1943, 1935, 1927, 1919

“ГАЛ” СУУДАЛД СУУСАН ХҮМҮҮН

Эрүүл мэнд	Толгой, цээж, нүд, чих, хамрын өвчнөөс сэргийл
Цээрлэх зүйл	Улаан өнгийн эд, морь мал, арьс, үс ноос авахыг цээрлэ.Бэр авах, хүүрийн газар, тоосго шатаах газар бүү оч. Сохор буюу бэлбэсэн эмийн идээнээс цээрлэ.
Болгоомжлох үе	Өвс шарлах үе буюу намрын адаг сард
Суудлын засал	Сундуй, Цэнд, Галын сан, Гомбо , Лхам бурхан тахиул

“ШОРОО” СУУДАЛД СУУСАН ХҮМҮҮН

Эрүүл мэнд	Шар өвчнөөс болгоомжил
Цээрлэх зүйл	Шар өнгийн эд, шавар эдлэл авах,эмгэн хүний малгай авах, газар ухах, чулуу булгалах, дарханы үйл, газар усны хорлол, оршуулгын үйлийг цээрлэ.
Болгоомжлох үе	Жалганы ам харлах үе буюу хаврын  3 сард цас мөс хайлах цагт
Суудлын засал	Банзрагч, Гомбо, Чойжоо тариул, Лүмбэнгарав, Гурван гүрэм, Саей- нинбын доо, Алтангэрэл, Арван гурван сан уншуул. Газар усаа тахь

“ТӨМӨР” СУУДАЛД СУУСАН ХҮМҮҮН

Эрүүл мэнд	Уушги, зүрх, бүдүүн гэдэсний өвчнөөс сэргийл
Цээрлэх зүйл	Чоно нохойд хазуулсан малын мах идэх, гөрөөсний мах, ариун бус идээнээс цээрлэ. Хутга мэс, төмөр эдлэл бүү ав.
Болгоомжлох үе	Уушги, зүрх, гэдэсний өвчнөөс сэрэмжил. Гол ус зайрмагтан хөлдөх үе
Суудлын засал	Мэсний хариулга, Дамдин, Гомбо тахиул, Дашзэвэг найман гэгээн, Сундуй, Цагаан шүхэрт , Ариун сан,

“ОГТОРГУЙ” СУУДАЛД СУУСАН ХҮМҮҮН

Эрүүл мэнд	Толгой гар, хөл өвдөх, нойр муудах, сэтгэл хямрахаас болгоомжил
Цээрлэх зүйл	Нохой, шар өнгийн эд, амьтны арьс,мах, цагаан морь авахыг цээрлэ.
Болгоомжлох үе	Газар хөлдөх үе
Суудлын засал	Чойжоо, Шалши тахиул, Намхайнинбу – доо, Алтангэрэл, Арван гурван сан, Манал, Цэнд,  Сундуй уншуул

“УС” СУУДАЛД СУУСАН ХҮМҮҮН

Эрүүл мэнд	Бөөр, сав, гэдэс өвдөх, уруул ам хавдах, үе мөчний өвчнөөс сэргийл
Цээрлэх зүйл	Гахай, загас, усан үхсэн малын мах идэх, хар, шар өнгийн эдлэл авах, ураг барилдахыг цээрлэ.
Болгоомжлох үе	Хур бороо орох үеэр болгоомжил
Суудлын засал	Лүмбэнгарав, Манал, Дамчойбадгар, Шавдагдором уншуулж, Лхам тахиул, лусын балин өргө

“УУЛ” СУУДАЛД СУУСАН ХҮМҮҮН

Эрүүл мэнд	Ам цангах, үс унах, яр гарах, шар ус гүйх, өвчнөөс сэргийл
Цээрлэх зүйл	Ан гөрөө хийх, нойтон мод таслах, бохир идээ ундаа идэхийг цээрлэ. Хар өнгийн малгай, хувцас бүү өмс.
Болгоомжлох үе	Өвс хатаж, газар хөлдөх үе
Суудлын засал	Лхамын ганшиг, Цагаан шүхэрт, Цагаан өвгөний сан, Намхайнинбу- доо, Дүгэр, Гомбо, Шалши, Намсрай тахиул

“МОД” СУУДАЛД СУУСАН ХҮМҮҮН

Эрүүл мэнд	Элэг,цөс, гэдэс,  яр  гарахаас сэргийл
Цээрлэх зүйл	Хөх өнгийн эд, ирвэсийн арьс бүү ав, хэл, ам хэрүүл, үхэгсдийн үйлээс болгоомжил. Төмөр, модны үйлийг цээрлэ.
Болгоомжлох үе	Мод гөлөглөх, шарлах үеэр болгоомжил
Суудлын засал	Гомбо, Очирваань тахиул, , усан балин өргө. Улаан юм, Манал, Сундуй, Нит, Ариун сан, Нолсан, Дүншиг айлтга.

“ХИЙ” СУУДАЛД СУУСАН ХҮМҮҮН

Эрүүл мэнд	Хий, чих дүлийрэх, зүрхний хий хөдлөх, мэдрэлийн өвчнөөс болгоомжил
Цээрлэх зүйл	Согтуугийн хорлолтой. Галзуу малын мах бүү ид. Хэрүүл маргаан хийхийг тэвч. Шар өнгийн эд бүү ав.
Болгоомжлох үе	Хавар, намрын улиралд болгоомжил
Суудлын засал	Ширнэн, Жадамба, Хамчунагва, Сундуй, Цагаан шүхэрт, гурван гүрэм айлтга.  Гонгор, Лхам тахиул

Суудлын хувьд
Бар, туулай	Ус
Морь, могой	Мод
Хулгана, гахай	төмөр
Бич, тахиа	Шороо
Үхэр, луу	гал
Хонь, нохой
Дээрх жилд төрсөн хүмүүс эдгээр суудалд сууваас тухайн жилдээ сайн байна.

Суудал харш
Хулгана, гахай	Уул, хий, огторгуй, шороо суудлын аль нэгэнд
Бар, туулай	төмөр
Морь, могой	Ус
Бич, тахиа	гал
Үхэр, луу, хонь, нохой	мод
Дээрх  суудалд сууваас “Суудлын харш” хэмээнэ. Засал: Жанаггагдог, Жамбалцанжод, Ширнэн, Сундуй, Цэнд, Жадамба уншуулна.

 

ЖИЛ ОРОХ

Огторгуйд урган гарч байгаа жил нь тухайн хүний төрсөн жилтэй давхцахыг “Жил орох” гэнэ.

• Эр хүн жилээ угтдаг тул жил орохоос өмнө урдаас гүрэм сайн хийлгэ.
• Эмэгтэй хүн жилээ дагадаг тул жилийн хойно гүрэм сайн хийлгэ.
• Жил орогсод үхэгсэдийн үйл хийгээд хурим тэргүүтэнг цээрлэ.
• Бусад хүмүүс зохих гүрэм засал  сайтар хийлгэх хэрэгтэй.

нас	Төрсөн он	Төрсөн жил	махбод	тайлбар	Заслын ном
13	2008	Шороон хулгана	хүү	Бие махбод хямрах жил	Нанжид, Лхамын ганшиг
25	1996	Гал хулгана	нөхөр	Жаргал зовлон ээлжлэх жил	Доржнамжомын жавтүй, Цэнд-Аюуш
37	1984	Модон хулгана	дайсан	Өвдөх хийгээд гарз болох жил	Улаан Юм, Цэнд, Лусын балин
49	1972	Усан хулгана	эх	Хийморь доройтох жил	Нит, Жанцанзэмойбумчин, Пунцаг гүсүм
61	1960	Төмөр хулгана	өөрийн жил	Шулмын хөнөөл болох жил	Насны бүтээл,Ширнэн 1000 удаа айлтга
73	1948	Шороон хулгана	хүү	Бие махбод хямрах жил	Нанжид, Лхамын ганшиг
85	1936	Гал хулгана	нөхөр	Жаргал зовлон ээлжлэх жил	Доржнамжомын жавтүй, Цэнд-Аюуш
97	1924	Модон хулгана	дайсан	Өвдөх хийгээд гарз болох жил	Улаан Юм, Цэнд, Лусын балин
109	1912	Усан хулгана	эх

ДҮНСЭР БУЮУ ИХ ХАРШ ЖИЛ

Өөрийн төрсөн жилээс тоолоод 7 дахь жил нь “Их харш” жил болно.

• Хулгана, морь хоорондоо харш
• Үхэр, хонь хоорондоо харш
• Бич, бар хоорондоо харш
• Туулай, тахиа хоорондоо  харш
• Луу, нохой хоорондоо харш
• Могой, гахай хоорондоо харш

Энэ жил огторгуйд урган гарч буй жил нь “Төмөр хулгана” жил тул Морь жилтэнүүдийн хувьд “ИХ ХАРШ” жил болно. Иймээсс харш жилийн засал хийлгэх нь чухал юм. Харш жил нь 7,19,31,43,55,67,79,91 насанд тохионо.

Төрсөн он	Төрсөн жил	Билгийн нас	Анхаарах зүйлс	Заслын ном
2014	Модон морь	7	Аливаа санасан ажилд саад гарах нигууртай	Сундуй, Жанаггагдог, Жанцанзэмойбумчин,Гомбо тахиул. Сахиусны ганс уншуул.
2002	Усан морь	19
1990	Төмөр морь	31
1978	Шороон морь	43
1966	Гал морь	55
1954	Модон морь	67
1942	Усан морь	79
1930	Төмөр морь	91

ИВЭЭЛ ЖИЛ

Ивээл жил нь 12 жил гурав гурваараа буюу төрсөн жилээс тоолоод 5,9 дэх жил дээр таарч байгаа жилүүдийг ивээл жил гэнэ.

• Хулгана, луу, бич ивээл жилүүд
• Үхэр, могой, тахиа ивээл жилүүд
• Нохой, бар, морь ивээл жилүүд
• Туулай, Хонь, Гахай ивээл жилүүд болно.

Энэ жилийн тухайд огторгуйд урган гарч байгаа жил нь “Төмөр хулгана” жил тул  Луу, Бич жилтнүүдэд ивээл жил гарна. Ивээл жил гарахад хийморь доройтох нас таарах тул засал хийлгэх учиртай. Хийморь доройтох нас нь 5,9,13,17,21,25,29,33,37,41,45 бөгөөд Хийморийн сан, Цагаан шүхэрт, сахиусны ганс уншуулж хийморийн дарцаг хийсгэ.