“Сонгуульд нэр дэвшигчид ХОМ-ээ мэдүүлэхгүй бол нэр дэвшүүлэхээс татгалзаж болно”

Сонгуулийн болон Авлигын эсрэг хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийн хүрээнд энэ жилээс УИХ-ын сонгуульд нэр дэвших  үнэмлэхээ авсан бүх хүн  хөрөнгө, орлогын мэдүүлгээ гаргаж, АТГ-т цахимаар бүртгүүлэхээр болжээ. Энэ талаар АТГ-ын Хяналт шалгалт, дүн шинжилгээний хэлтсийн Мэдүүлгийн бүрдүүлэлт, дүн шинжилгээний албаны дарга, ахлах комиссар Ц.Цэцэгдэлгэрэхтэй ярилцлаа.

-Сонгуульд нэр дэвшигчдийн ХОМ-ийг АТГ-т бүртгүүлэхээр болсон гэж байна. Өмнө нь бүртгүүлдэггүй байсан юм уу?

-Сая 2019 оны арванхоёрдугаар сард УИХ-ын Сонгуулийн тухай хууль батлагдсан. Үүнийг дагаад Авлигын эсрэг хууль тогтоомжид зарим нэг нэмэлт, өөрчлөлт орсон. Тухайлбал, УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшигчид хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ АТГ-т цахимаар гаргаж бүртгүүлэх хуулийн зохицуулалт орсон. Бүх шатны сонгуульд нэр дэвшигчид Авлигын эсрэг хуулийн өөрчлөлтөд хамрагддаг. Энэ хүрээнд өмнө нь сонгуульд нэр дэвшигчид тухайн СЕХ-ндоо, тойргийн хороондоо хөрөнгө орлогоо цаасаар мэдүүлж явдаг байсан. Ингээд УИХ-ын гишүүнээр сонгогдсон тохиолдолд тухайн сонгогдсон гишүүний хөрөнгө орлогын мэдүүлэг АТГ-т ирж хадгалагддаг хуулийн зохицуулалттай байсан.

-Нэр дэвшигчид шууд танай цахим системд хандана гэсэн үг үү. Хэзээнээс мэдүүлэх ёстой вэ?

-Энэ хүрээнд АТГ СЕХ-той хамтраад төлөвлөгөө боловсруулаад, холбогдох хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангахаар ажиллаж байна. Сая дөрөвдүгээр сарын 03-нд АТГ-ын дарга СЕХ-ны даргын хамтарсан маягт баталсан. Энэ хүрээнд нам эвслээс болон бие даан нэр дэвшигчид холбогдох мэдээллээ гаргаж, СЕХ-нд хүргүүлнэ. СЕХ-ноос манайд албан ёсоор нэр дэвших хүмүүсийнхээ нэрсийг албажуулж ирүүлснээр тухайн нэр дэвшигчийн хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ АТГ-ын цахим системд мэдүүлэх эрх нь үүснэ. Ингэж эрхээ авсан нэр дэвшигчид манайхаас код өгснөөр цахим системд нэвтрэх эрх нь үүсэж,  хөрөнгө, орлогоо мэдүүлэх юм. Код нь тухайн нэр дэвшигчийн и-мэйл хаягаар очих болохоор өөрийн ашигладаг зөв и-мэйл хаягаа бичиж өгсөн байх ёстой.

Нэр дэвшигчид хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ АТГ-т мэдүүлэх хуулийн хугацаа маш богинохон байна. Тавдугаар сарын 17-19-ний хооронд мэдүүлнэ. Ингээд 19-ний 24:00 цагт манай цахим систем хаагдана. Тэгэхээр үүнээс өмнө нэр дэвшигчид  ХОМ-ээ мэдүүлэх үүрэгтэй.

-Цахим хаагдсан тохиолдолд ХОМ-ээ мэдүүлж амжаагүй байсан нэр дэвшигч яах вэ. Хариуцлага хүлээх үү?

-УИХ-ын сонгуулийн тухай хуульд заасны дагуу хэрвээ нэр дэвшигч заасан хугацаанд хөрөнгө, орлогоо мэдүүлээгүй нь манай лавлагаагаар тогтоогдвол бүрдэл дутуу гэж үзнэ. Өөрөөр хэлбэл, нэр дэвшигчээр бүртгүүлэх үйл ажиллагаанд заасантай холбоотойгоор ХОМ-ээ мэдүүлээгүй нь нэр дэвшигчээр бүртгэхээс татгалзах үндэслэл болно. Мэдээж нэр дэвшигчээр бүртгэхээс татгалзахаар бол тухайн шийдвэрийг СЕХ-ноос гаргана. Бидний хувьд зөвхөн цахим системд нэвтэрч, мэдүүлгээ гаргасан эсэхийг хянаад холбогдох лавлагааг СЕХ-нд хүргүүлэх юм.

-Албан тушаалтнууд ХОМ-ээ мэдүүлдэг шиг гэр бүлийхнийхээ орлогыг ч бас мэдүүлэх үү?

-Тийм. Нэр дэвшигчид өөрийн болон гэр бүлийн гишүүдийнхээ орлого, хөрөнгийг үнэн зөв мэдүүлнэ. Мөн тухайн хөрөнгөө ямар эх үүсвэрээс бий болгосон гэдгээ дэлгэрэнгүй тайлбарлаж мэдүүлнэ. Үүнтэй уялдуулан АТГ-аас нам эвсэлд зөвлөмж чиглэл хүргүүлэх, нэр дэвшигчдэд зориулсан гарын авлага, брошур хийхээр ажиллаж байна.

-Нэр дэвшигчдийн ХОМ-ийг олон нийтэд нээлттэй болгох уу?

-АТГ нэр дэвшигчдийн ХОМ-ийг бүртгэж авсаны дараа холбогдох хуулийн хугацаанд СЕХ-нд мэдээллийг хүргүүлнэ. 2020 оны УИХ-ын сонгуульд оролцохоор тэдэн нэр дэвшигч ХОМ-ээ АТГ-т бүртгүүллээ гэдэг лавлагааг хүргүүлнэ. Дараагийн алхам нь цахимд байгаа нэр дэвшигчийн ХОМ-ийн хураангуйг олон нийтэд дэлгэж байршуулна. Ингэснээр ямар хөрөнгөтэй байсан нь олон нийтийн хяналтад орох юм. Нэр дэвшигчээр бүртгүүлэхдээ орлого хөрөнгө нь ямар байсан. Тухайн албанд томилогдсоноосоо хойш хэр өөрчлөгдөв гэдгийг иргэд хянаж байх боломж бүрдэнэ гэсэн үг. Энэ бол сонгуулийн бэлтгэл ажлыг хангах хүрээнд манай зүгээс хийж буй томоохон ажлын нэг  юм.

-Одоо УИХ, Засгийн газарт ажиллаж байгаа гишүүд, сайд нар ХОМ-ээ мэдүүлчихсэн байгаа. Эдгээр нэр дэвшигчид дахин мэдүүлэх шаардлагатай юу?

-Албан тушаалынхаа хүрээнд зарим нэр дэвшигч 2019 оны хөрөнгө, орлогоо мэдүүлчихсэн. Тэгэхээр дахин мэдүүлэг гаргах шаардлагагүй. Бид цахим системээсээ түүвэрлээд  холбогдох лавлагааг нь СЕХ-нд хүргүүлчихнэ.