Н.Отгонбаяр: “Лексус-570” авах 350 сая төгрөгөөр нэг дарга 144 жил такси барина

2020 оны сонгуулийн үр дүнд байгуулагдсан парламент шинээр гурван байнгын хороо байгуулсан. Нэг нь УИХ-ын гишүүн Н.Учралаар ахлуулсан Цахим бодлого, инновацийн байнгын хороо юм. Тус хорооны саяхан нэгэн хурал дээр онлайн такси үйлчилгээний аппликейшны “UB cab” компанийн захирал Н.Отгонбаяр Засгийн газрын авто баазыг татан буулгаж, өндөр үнэтэй 570-уудад зарцуулдаг мөнгөөрөө такси үйлчилгээний компаниудыг дэмжих ёстой хэмээн лоббидож байна хэмээн ярьсан юм. Энэ талаар түүнтэй ярилцсанаа хүргэж байна.

-ЗАСГИЙН ГАЗРЫН БААЗЫГ ТАТАН БУУЛГА, ЭСВЭЛ ТОДОРХОЙ ХЭМЖЭЭНД ЦОМХОТГО-

 -УИХ-ын Цахим бодлого, инновацийн байнгын хорооны хурал дээр та засгийн газрын авто баазыг татан буулгаж, дарга нар такси барьдаг бол гэсэн санал хэлсэн. Олон хүн таны саналыг дэмжиж байгаа юм билээ?

-УИХ-ын Цахим бодлого, инновацийн байнгын хорооны хурал дээр Засгийн газрын авто баазыг татан буулгах талаар байр сууриа илэрхийлсэн. Цахим бодлого, инновацийн байнгын хороотой болсон нь маш сайшаалтай. Хуучин бол Мэдээлэл технологийн газар гэдэг ч юм уу агентлагаас хэтэрдэггүй байсан. Цахим бодлого инновацийн байнгын хороотой болж байна гэдэг Монголын бүх ард түмнээс сонгогдсон хууль тогтоох дээд байгууллага хүртэл цахим бодлого ирээдүй юм гэдгийг ойлгож байна гэсэн үг.

Бид одоог хүртэл гаднаас олж байгаа мөнгөнийхөө 90 хувийг зөвхөн уул уурхайн бүтээгдэхүүнээс олдог. Хятадын гадаад харилцааны сайд Ван И уржигдар Монголд ирсэнтэй холбоотойгоор Элчин сайд нь ярилцлага өгөөд шуугиулаад байна шүү дээ. Манай нүүрсний хэрэгцээ ер нь бол хангалттай. Гаднаас нүүрс авах шаардлагагүй гэж байна. Нүүрс зарахгүй болчихвол энэ улс чинь дампуурах гээд байна шүү дээ. Хилээ хаасан, нүүрс зарахгүй байх үед хэн мөнгө олж байна гээч. Инженерүүд, программистууд мөнгө олж ирэх байхгүй юу. Тиймээс би тэр байнгын хорооны хурал дээр энэ чиглэлээр бизнес хийж байгаа Монголын компаниудаа дэмжиж ажиллаач гэсэн. Тэнд Кэмбриджийн хөтөлбөрийг лоббидно гээд байсан УИХ-ын гишүүн Г.Дамдинням, Н.Учрал, Г.Амартүвшин гурав ороод ирчихсэн байсан. Тиймээс лобби хийдэг гишүүдээр лобби хийлгэе гэсэн юм.

 -Яг ямар тодорхой санал дэвшүүлсэн юм бэ?

-Засгийн газрын баазыг татан буулгая. Эсвэл тодорхой түвшин цомхотго гэсэн. Хөдөө гадаа явахад бас хэрэгтэй байдаг байх. Өнөөдөр манайд дүүргийн хэлтсийн дарга хүртэл машин унадаг шүү дээ. Юу вэ. Ийм хангамж өгдөг хувийн аж ахуй нэгжүүд ч байхгүй. Манай томоохон групп компаниуд захирлууддаа тийм үргүй зардал гаргаж, өглөө гэрээс нь аваад ажилд нь хүргэж өгдөггүй. Тэгээд ажлынх нь гадаа жолооч нь машиндаа сууж байдаггүй. Тиймээс Засгийн газрыг манлайлах ёстой гэж үзсэн. Энэ бол цоо шинэ зүйл биш. Бусад улс орнуудад хэрэгжиж байна. Дэлхий ертөнц тэр чигтээ аливаа юмыг өмчлөхөө больж байна. Бүх юмаа хувааж хэрэглэдэг, тэгж байж зардал буурдаг. Энэ дэлхийн нөөц, бүх зүйл хязгаартай болоод байна. Хамгийн гол нь шударга ёсны асуудал байна. Улс нь дөрвөн их наядын алдагдалтай төсвийн тодотгол хийчихээд байхад дарга нар нь дэлхийн хамгийн өндөр хөгжилтэй орны дарга нарын, баячуудын унадаггүй 350 саяын үнэтэй машиныг бидний татварын мөнгөөр авч унадаг. Түүнийг нь бид гудамжинд хараад, маяктай машинаас сүрдээд зай аваад явж байх нь үнэхээр утгагүй байхгүй юу.

-Та бүр тоо бодоод гаргачихсан ярьж байсан. Нэг лексус 570-ийн мөнгөөр дарга нар такси барьвал хэдэн жилийн таксины мөнгө вэ?

-350 сая буюу 123 мянган доллараар зарагддаг лексус 570 Таванбогд дээр байна. Та бид өдөр тутамдаа такси барихад 10000 төгрөг хангалттай байхгүй юу. Дарга нар үнэхээр их ажилтай болоод машин хангамж гаргадаг юм бол өдрийн 30 мянгаар тооцъё. Тэгвэл тэр таксигаар хүүхдээ хүргээд яваад байхгүй. Ажилдаа ирж очихдоо такси үйлчилгээнд л 30000 төгрөгөө зарцуулна. Өдрийн 10000 төгрөгөөр тооцоход 350 сая төгрөг нь 144 жил такси барих мөнгө байгаа юм. Зөвхөн автомашины үнээр бодоход шүү. Цаана нь жолоочийн цалин, шатахууны зардал байна. 600 мянган төгрөгийн цалинтай жолооч гэж байхгүй. Өндөр л цалинтай байгаа. Байсхийгээд засвар үйлчилгээ, тос масло, татвар, оношилгоо хийлгэнэ гээд есөн жорын урсгал зардал гарна.

     -Тэгээд таны саналыг байнгын хорооны гишүүд ямар байдлаар хүлээж авсан бэ?

-Тэнд зөвхөн би асуудлаа яриагүй. Маш олон IT компаниуд очиж саналаа хэлсэн. Өөр өөртөө тулгамдаж байгаа асуудлуудаа хэлсэн. Миний ярьсан зүйлийг олон нийт маш их дэмжсэн байна. Дэмжихээс өөр яах юм бэ. Бид бүгд татвар төлдөг шүү дээ. Нөгөөдөхийг нь төсөвт төвлөрүүлчихээд нэг нөхөрт зориулж 570 аваад байвал утгагүй. Төрд ажиллалаа гээд бүтээмж байдаг бол бас өөр. 200 мянган төрийн албан хаагч байж биднийг манлайлаад хошуучлаад яамаар байна, танай бизнест юу хэрэгтэй байна гээд гүйж байдаг бол хамаа алга. Гэтэл дандаа л ард нь сууж байдаг. Нийгмийн хөгжлөө төр өөрөө гүйцэхгүй байж тийм өндөр зардалтай, хэрэглээтэй байж болохгүй шүү дээ.

-Дэлхийн улс орнуудад ямар байдаг юм бэ?

-Хамгийн ойрын жишээ Казахстан. Тэнд очиж үзсэн хүмүүс зөндөө л байгаа. Энэ улсад Засгийн газар нь бүх баазаа 100 хувь татан буулгачихсан. Такси үйлчилгээний компаниудад сая миний ярьсан жишгээр хуваарилалт хийгээд өгчихсөн. Том, хүндтэй зочин ирвэл такси үйлчилгээний VIP үйлчилгээг сонгож болно. Манайд ч гэсэн VIP үйлчилгээ байна. Дарга нарыг таксигаар явуулъя гэж яриад байгаа нь тэр мөнгийг “UB cub” авах гээд байгаа юм биш. Тэнд бүртгэлтэй 1300 жолооч л орлогоо авна шүү дээ. Бид дуудлагаа хуваарилж өгсний шимтгэлээ авна. Тэр олон хүмүүс ажлын байртай болж, орлогоо нэмэгдүүлэх нь чухал биз дээ. Хятадад ч гэсэн ялгаагүй. Бүгд аппликейшнээр шийдсэн. Төрийн машин хоолны газар, баар рестораны гадна зогсож болохгүй гэх мэт журамлаад өгчихсөн.

-Таны ийм гоё санал санаачлага байнгын хорооны хурал дээр нэг яригдаад д өнгөрчих юм биш биз дээ. Та ажил хэрэг болгохоор цаашид хэлж ярьсаар байна биз дээ?

-Ажил хэрэг болгоно гэж 100 хувь итгэж байгаа. Үүнээс өөр арга байхгүй. Үе шаттай эхлэх байх гэж бодож байна. Сүүлд ЗГХЭГ-ийн даргын зөвлөх ирж уулзсан. Яаж хийх вэ гэж уулзсан. Тэгэхээр ажил хэрэг болох байх гэж итгэж байна. Болох ч ёстой. Одоо загас шиг дуугүй байдаг, нэг нөхөр дөрвөн жил сонгочихоод, тэнд очоод тансаглаж байгааг нь хараад байж байж болохгүй. Дарга нар хандивын мөнгө идсэн асуудал сая шуугиан боллоо. Дарга нарын машиныг такси болгох энэ саналыг иргэдийн 99.9 хувь нь дэмжиж байна шүү дээ. Ухаантай дарга бол үүнийг барьж аваад л үлгэрлээд ажил хэрэг болгоно.

ХУВЬ ХҮМҮҮС ЖИЛД ДУНДЖААР ТАКСИНД 4.5 САЯ, МАШИНТАЙ ХҮМҮҮС 7.5 САЯ ТӨГРӨГ ЗАРЦУУЛДАГ-

-Манай иргэд ч гэсэн том том хар жийп их унадаг болсон. Тэгээд зам дээрээ багталцахгүй түгжрээд зогсчихсон байна. Иргэд ч гэсэн автомашин авахын оронд такси үйлчилгээг сонгоод явбал түгжрэл буурах болов уу?

-Хувь хүн ч гэсэн таксигаар явбал зардал бага. Манайхан ерөөсөө ойлгодоггүй. Би машингүй гэхээр манай найзууд чи такси үйлчилгээний аппликейшны захирал хүн шүү дээ гэж хэлдэг. Үгүй. Санхүүгийн тооцоо хийгээд үзье. Та 15 сая төгрөгийн машиныг лизингээр авч байна. Сар бүр мөнгө төлнө. 15 саяар авсан машинаа мөнгөө төлөөд дуусах үед 20 саяыг төлсөн байдаг. 15 саяар авсан машин гурван жилийн дараа элэгдэл хорогдол гээд үсрээд 13 сая төгрөгийн үнэлгээтэй болно. Капитал юм уу гэхээр биш. Хүмүүс зөвхөн бензинд өгдөг мөнгөө таксинд өгдөг өдөр тутмын мөнгөтэйгээ харьцуулдаг. Таксинд өгч байснаас би 10000 төгрөгөөр бензин хийчихвэл хоёр өдөр яваад байна гэж баярлаад машин аваад байгаа юм. Банкинд төлж байгаа лизинг мөнгө биш юм уу. Дээр нь өөрийгөө хэзээ ч эмнэлэгт үзүүлэхгүй байж энд нь нэг юм дуугараад байна гээд машинаа аваачаад оношлуулаад засуулдаг. Дээр нь зогсоол олдохгүй, төлбөртэй зогсоолд тавина. Даатгал, өвөл зуны дугуй, тос масло гээд бөөн зардал.

-Хувь хүмүүс такси баривал машин авснаас хямд тусна гэж тооцоолсон тоо байна уу?

-Би тооцоо хийгээд хүмүүст ойлгуулаад байгаа юм. Та таксинд өдөрт арван хэдэн мянган төгрөг зарцуулдаг гэж бодоход жилд 4,5 сая төгрөгийн зардал гарч байна. Зөвхөн таксигаар явахад. Гэтэл зарим өдөр автобусаар, зарим өдөр алхаж, заримдаа өөр хүнд дайгдаж ч болно шүү дээ. Тэгвэл бүр хэмнэнэ гэсэн үг. Гэтэл машинтай хүнээс жилд 7.5 сая төгрөг тогтмол гарч байгаа юм. Зарим айлууд байрныхаа метр квадратын үнээр граш худалдаж авдаг шүү дээ. Ийм стресс худалдаж авах хэрэггүй. Хувь хүнд ч гэсэн маш үргүй зардал. Монгол Улсын хэмжээнд харахад 6.5 тэрбум долларын экспортын орлоготой юм байна. Гэтэл нэг тэрбум доллараар 60 мянган автомашин нэг жилийн дотор худалдаж авсан байна. Дээр нь хоёр тэрбум доллараар шатах тослох материал, сэлбэг хэрэгсэл гэх мэтийг авсан байна. Монгол Улс нэг жилд нийтдээ 3 тэрбум долларыг зөвхөн автомашинд зарцуулж байна.

Өрхөөр авч үзвэл, нэг залуу 800 мянган төгрөгийн орлоготой байж 400 мянган төгрөгийг лизингэд өгөөд тэр машиныг тэжээх гэж амьдраад байна. Ажлаа тарангуут бензинээ хийх гэж таксинд явж түгжрэнэ. Орой сүү талх авна. Хэн нь ч мөнгө олж гийгүүлсэн юм байхгүй 15,20 мянган төгрөгтэй гэртээ хар шөнөөр ордог. Уг нь 15 мянган төгрөг үнэтэй юу, тэр хүн гэртээ 4 цаг үр хүүхэдтэйгээ, найз нөхөдтэйгээ уулзаж, сурч боловсрохдоо зарцуулах нь үнэтэй юу. Бидний ухамсарт байна. Байртай, машинтай байна гэдэг өнөөдөр хүний амьдралын итгэлцүүр байхаа больчихоод байна шүү дээ. Нийтээрээ бид ойлгомоор байна. Тэгэхгүй бол 600 мянган автомашинтай, 1,6 сая хүн оршин суудаг хотод бид түгжрээд амьдарч байна. Нялх нойтон хүүхдүүд нь багтаад гурван хүн тутмын нэг нь машинтай гэхээр юу болж байна аа. Бид сэтгэлгээгээ өөрчлөх ёстой. Үүнийг төр нь манлайлах ёстой. Төр нь өөрөө машин унаад байхаар иргэд нь яах юм бэ. Эднийгээ дагаад дуурайгаад байдаг биз дээ. Төр өөрөө машингүй, дарга нар нь пүүз өмсөөд гудамжаар алх л даа. Тэгвэл иргэд чинь дагаж дуурайгаад алхана биз дээ.

-НЭГ ДАРГА СОЛИГДООД ӨӨР ДАРГА ТОМИЛОГДОХООР БҮХ АЖИЛ ЭХНЭЭСЭЭ ЭХЭЛДЭГ ТОГТОЛЦООНООС БОЛЖ АЖИЛ ЯВАХГҮЙ БАЙНА-

-Онлайн такси үйлчилгээний аппликейшны “UB cab” компани яг хэзээ байгуулагдсан бэ?

-“UB cab” анх 2013 онд байгуулагдсан. Түүнээс хойш монгол инженер залуучууд смарт утсанд суурилсан такси дуудлагын ухаалаг шийдлээ хөгжүүлсээр ирлээ. Одоогоор “UB cab” аппликейшн 70000 хэрэглэгчтэй. 1300 гаруй бүртгэлтэй такситай ажиллаж байна. 2013 онтой харьцуулахад смарт буюу ухаалаг гар утасны хэрэглээ ихэссэн. 2013 онд ухаалаг утастай байсан ч дата хэрэглээ нь хязгаарлагдмал байсан бол өнөөдөр дата боломжууд нэмэгдэж байна. Тиймээс аппликейшн суурьтай бизнесүүдийн эрин үе эхэлж байна. Зээлийн бүх бүтээгдэхүүнүүд, байгууллагууд аппликейшнээр зээл өгч эхэлж байна. Хүний оролцоогүй. “UB cab” аппликейшн ямар асуудал шийдэж байна вэ гэвэл хоногтоо 3000-5000 дуудлагыг ямар ч операторгүйгээр хэрэглэгч жолооч хоёрыг хооронд нь холбож байна. Ухаалаг утастай хэн ч манай үйлчилгээг авах боломжтой. Хүн бүр ухаалаг утастай болж байна. Танд такси хэрэгтэй байгаа бол манай аппликейшныг ашиглаад өөртөө ойрхон байгаа такситай шууд холбогдоод дуудах боломжтой. Манайх ганц дуудлагаас гадна төлбөр тооцоо бүх зүйлийн ухаалаг цогц шийдэл. Аппликейшнээр туулсан зам нь харагдана. Төлбөрөө төлж болж байна. Такси бариад замаараа АТМ зогсдог байдал үгүй болж байна гэсэн үг.

-Танайд хэдэн такси бүртгэлтэй байдаг вэ. Такси компаниудтай хамтарч ажилладаг гэсэн үг үү?

-Манайх өөрсдөө нэг ч такси эзэмшдэггүй, зөвхөн аппликейшны компани. Манайхтай хувь хүмүүс, такси компаниуд хамтарч ажилладаг. Бид оператор үйлчилгээг үзүүлж байна. Хэрэглэгчийг нь олж өгч байна. Улаанбаатар хот стандарт такситай байх ёстой. Өнөөдөр Улаанбаатар хотод стандартын 500 гаруй такси л байдаг юм билээ. Бид үүнийг нэмэгдүүлэх гээд долдугаар сард хотын дарга асан С.Амарсайхантай уулзаж “Хот такси” гэдэг брэнд бий болгоё гэж ярьсан. Хувиараа таксинд явдаг хүмүүсийг хуулийн хүрээнд манай компани бүртгэлжүүлчихсэн байна. Автотээврийн тухай хуулинд зөв талдаа рультэй автомашинууудыг такси үйлчилгээнд явуулна гээд заачихсан байдаг. Тэгэхээр зөв талдаа рультэй, 10 жилийн насжилттай машинтай 1300 гаруй жолоочийг бүртгэсэн. Ингээд хотын даргад удаа дараа санал тавиад энэ хүмүүсийг албажуулж өгөөч гэсэн. Нэгдүгээр эгнээгээр явах зөвшөөрөлтэй албан ёсны такси болгочихвол хотод 500 биш 2000 орчим такситай болох боломж байна. Дэмжиж өгөөч гэсэн. Харамсалтай нь тухайн үед С.Амарсайхан даргын амласнаар энэ асуудал шийдэгдэхгүй байна. Манайд нэг дарга нь болиод дараагийн дарга нь ажлаа хүлээж авахаар ажил нь дахиад эхнээсээ эхэлдэг тогтолцоо байна. Одоо дараагийн даргад нь дахиад л эхнээс нь танилцуулах юм шиг байна.

   -Танайд бүртгүүлсэн жолооч нарын нийгмийн асуудал хэрхэн шийдэгдэх вэ. Нийгмийн даатгал төлөх боломж бүрдэх үү?

-Олон хүмүүс ямар ч бүртгэлгүй, татвар ч төлдөггүй хүмүүс таксинд явдаг гээд л шүүмжилдэг шүү дээ. Энэ хүмүүс одоо бүртгэлтэй болж, улсдаа татвар төлдөг болж байна. Бид таксины жолооч нарынхаа татвар төлдөг тогтолцоо, системийн холболтыг нь бэлэн болгочихлоо. Үүний үр дүнд жолооч нарын нийгмийн баталгаа бий болж байна. Насаараа таксинд явчихаад нэг ч удаа банкнаас зээл авч үзээгүй хүмүүс байна. Өөрөөр хэлбэл, орлого тодорхойгүй гээд дандаа жилийн өндөр хүүтэй банк бусын зээл авдаг байсан. Банкнаас хүү багатай зээл авдаг болсноор тэд  үйлчилгээний чанараа сайжруулж, машин тэргээ угааж арчих мөнгөний боломжтой  болно гэсэн үг.