Анна Каренинатай НАМАР

        Хойдын  тавилан гэж байдаг бол

Хоёулаа уулзая даа хонгор минь

Намайгаа чи минь таниарай

Наад цаадахыг бодолгүй

Наадаж хоёулаа жаргах юм шүү гэж хэлээд бүр дуулаад жүжиг төгсчихлөө.

 Энэ намар яасан ер бусын гэгээн тунгалаг намар вэ? Их хотын маань түгжрээ, цар тахлыг өвлийг хэрхэн туулах билээ гэсэн түмэн бодлын дундуур Улсын драмын эрдмийн театрт маань  Оросын суут зохиолч “Анна Каренина” жүжиг  тоглож байна.

Дундаа 15-хан минутын завсарлагатай гурван цаг гаруй үргэлжилсэн  “Анна Каренина”-гаа үзээд уйдсангүй, даарсангүй. Драмын театрын уран бүтээлчдийн бүтээл нь халуухан, бас театр маань тухтай дулаахан байлаа.

 Улаанбаатарчууд, уулзсан таарсан бүхэн маань бие биенээсээ Анна үзсэн үү? Хэзээ үзэх вэ гэж асуугаад л хаваржин, зунжин дэлхий дахинд цар тахал өвчин гарлаа гэсэн айдастай байсан сэтгэл зүрхийг хэсэгхэн ч болов аз жаргалаар сэлгэж байх юм. Хөдөөнөөс ч  зорин ирж үзэж байгаа хүмүүс олон байна. Уг нь эмгэнэлт жүжиг л дээ.  Гэхдээ л 1828 онд төрсөн Л.Н.Толстой өнөөдөр ч биднийг ийн догдлуулаад  байж байна гэдэг тэр чигээрээ амьдрал ямар эцэс төгсгөлгүй хязгааргүйг илтгэнэ.

Хүмүүс амьдралд дэндүү өндөр шаардлага тавьж, бусдаас ч бас энэ хэмжээний шаардлага хүсэж байдаг нь олон. Үнэндээ бид өөрийгөө хичээх болон ирээд буцах орчлонд үр хойчдоо юу үлдээх вэ гэдэг тухай бага боддог. Энэ тухай бүр огт боддоггүйгээс гэмт хэрэг их гардаг гээд хэлчихвэл би энэ үгэндээ эзэн болж их зүйл ярьж болохоор байна.

 Жүжиг хүн холхисон галт тэрэгний өртөөний үйл явдлаар эхэлдэг. Анна айсуй. Тайз засал, чимэглэл, хувцаслалт яасан ч яруухан юм. Үзэгчид биднийг галт тэрэгний өртөөн дээр байгаа юм шиг л байлгаж чадсан. Тэр байтугай Оросод “Ясная поляна” руу яг одоо явах гээд тасалбараа аваад хүлээж байгаа юм шиг ер бусын. Эхнээсээ дуусан дуустал галт тэрэгний чимээ нэг бол аз жаргал, нэг бол айдас аялуулаад зүрх минь түг түг цохилон жүжгээ амьсгаа даран үзэж дуусгалаа. Эвий Анна минь гээд эгч дүүгийнхээ нэгийг алдчихсан хүн шиг л гуниг харуусалтайгаар төгслөө. Ингэж төгсөхөөс ч яахав. Зохиол нь ийм хойно.

Оросын алдарт  зохиолч Л.Н.Толстой 1828 онд  үе залгамжилсан угсаатны гэр бүлийн 4 дахь хөвгүүн болж мэндлэн, дэлхийн уншигчид хэдэн үеэрээ уншиж байгаа олон сонгодог зохиол бүтээл туурвисан. Манай алдарт орчуулагч нар маань бидэнд ихэнхийг нь орчуулаад өгсөндөө. Утга зохиолын хүрээнийхэн л гэхэд  “Дайн ба энх”, “Сэхээрэлт”, “Бага нас”, “Хажи мурат”-ыг уншаагүй нь ховор. “Анна Каренина” л гэхэд хэд хэдэн хүний орчуулгаар хэвлэгдэж, манай уншигчид одоо ч уншсаар байна.

Найруулагч Н.Наранбаатар: “Анна Каренина” ном их борлуулалттай байгаа гэсэн. Манайхан жүжгээ уншихаасаа өмнө их сайн уншиж байгаа тухай сонсогдож байсан гэж хэлсэн нь чихэнд чимэгтэй санагдлаа.

 Үзэсгэлэнт Аннад залуу жүжигчин Н.Баярмаа эхнээсээ дуустал сайн тоглосон талаар бичдэг туурвидаг олон хүмүүс хэлж байна. Саяхан “Гэргий” кинонд ямар нандин тоглов. Дагаж хямраад, дагаж баярлаад, дагаж гуниад, дагаж дурлаад би лав хэсэгтээ л догдолсон юм. Аннад тэр аргагүй л драмын театрын хэд хэдэн сонгодог жүжигт чадварлаг тоглож чадсан гэдгээ батлаж илүү сайн тоглолоо. Энэ гэхдээ миний л бодол шүү дээ.

 Харин Вронскийд хэн тоглох бол гэсэн таамгыг минь эвдсэн жүжигчин Т.Сэргэлэн хэнд ч гологдохооргүй мундаг тоглож байна. Яахав миний хүлээлт бол алаг нүдтэй, өндөр хамартай, цог жавхаатай Вронскийг хүлээж байсан. Жүжигчин Тодоог тоглоосой гэж бодож байсан ч туслах дүрд ч харагдсангүй. Т.Сэргэлэн маань нэр шигээ сэргэлэн, жавхаатай Вронский болсон шүү. Баяр хүргэж байна.

 Харин миний хамгаас хүндэлж явдаг жүжигчдийн нэг С.Болд-Эрдэнэ Константин Левины дүрийг нэг  их жүжиглээд байхааргүй зүгээр л тоглочихсон. Зүгээр л тоглоно гэж юу байсан юм гэж үү? Яагаад гэвэл тэр Шекспирт хэрхэн тоглосныг хүн бүхэн мэднэ. Түүний тоглосон дүр бүхэндээ тултал хувирч чаддаг гэдэгтэй олон үзэгч дуу нэгдэх байх. Би яг тэгж боддог үзэгчдийнх нь нэг учраас түүнийг  угаас миний хайртай дүр Левинд утгаар нь тоглочихлоо. Бусдыг нь онцлоод байвал үг олдож үхэр холдмоор ч бүхэлдээ энэ жүжигт дүрийн сонголтууд үзэгч бүхэнд таалагдаж байна гэж хэлмээр үнэнхүү гоёхон байлаа. Би жирийн нэг бичээч. Задлан шинжлэх, зад шүүмжлэх чадвар нэгэнт үгүй ч дундаа нэг шил  улаан дарс тавиад Анна үзсэн тухай нэг яриач гэвэл хэлэх үг бишгүй байвч хэт цэцэрхээд яахав. Зүгээр л та нарыгаа заавал үзээрэй гэж урьж байна.

 Харин сонирхуулахад, 2019 оны намар ээжтэйгээ уран бүтээлийн анд нөхдийн хамт “Ясная поляна”-г  зорьсон юм. Дунд сургуулийн сурагч байхаас энэ тухай заалгаж, хожмоо их сургуулийн утга зохиолын ангид илүү дэлгэрэнгүй үзэж, Аннаг тэр үед даалгавар төдий уншиж байжээ. Ээж минь монгол хэл уран зохиолын багш байсан болохоор: 

• Бид энэ эдлэн газрын тухай нэг жимсний зурагтай ил захидлыг хүүхдүүдэд үзүүлээд л заадаг байсан. Харин яг одоо “Ясная поляна”-д ирээд байж байна гэдэг юутай азтай гэж их л бэлгэшээн баярлаж билээ. Оросууд музейн соёл агуу гэдгээрээ хүн төрөлхтөнд гайхагдсан ард түмэн.

Л. Н.Толстойн энэ эдлэн газрыг цагийн зайтай  зуун зуун жуулчидад үзүүлж, бүх зүйлийг хэвээр хадгалан үлдсэн нь алхам тутамд мэдрэгдэж байсан юм. Энд очиж ирснээс хойш Анна Каренина романаа дахин нэг уншсан даа. Ингэж уншихдаа, ухаарч ойлгож,  шаналж шархдаж уншсан юм. 

Суут Толстойн зохиол бүтээл бүхэн үеийн үед судлал шүүмжлэлийн анхааралд байж цаашид ч түүний зохиол бүтээлийн дүрийг задлан шинжилээд дуусашгүй ажээ. Төрийн соёрхолт найруулагч Н.Наранбаатар: “Анна Каренина” бол дэлхийн уран зохиолын ноён оргилын  нэг төдийгүй хүний амьдралын нэвтэрхий толь” хэмээн онцолжээ.  Үнэн шүү үнэн. Үзээрэй та нар минь.

           "Зохист дорно" хэвлэлийн газрын Ерөнхий редактор, сэтгүүлч Б.Төгсжаргал