Үнс хог биш, үйлдвэрлэлийн түүхий эд болно

    “Утаагүй, угааргүй, ухаалаг хэрэглэе” уриатай “Сайжруулсан түлшний цогц хэрэглээ” гурван сарын аяныг нийслэл Улаанбаатар хотод эхлүүлэв. Улаанбаатар хотын тулгамдсан асуудлын жагсаалтад дээгүүр бичигддэг агаарын бохирдлыг бууруулж, угаар биш, агаар амьсгалдаг болгох зорилго уг аяны урианаас анзаарагдана. Аяны хүрээнд олон ажил, үйлчилгээ хийж хэрэгжүүлнэ. Тэдгээрээс шинэлэг санаачилгыг тодотгон хүргэе. Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албанаас санаачлан ШУТИС-ийн Барилгын инженерийн сургууль, МУИС-ийн лаборатори, Хими технологийн хүрээлэн, Барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбоотой хамтран сайжруулсан шахмал түлшний үнсийг дахин ашиглах боломжийг нарийвчлан судалжээ. Судалгааны дүнд үнсээр явган замын хавтан, замын хашлага, тоосго, блок үйлдвэрлэж болохын дээр ургамлын бордоо болгон ашиглах боломжтойг эрдэмтэд тогтоогоод байгаа юм.

Тэгэхээр энэ жилээс эхлэн үнс үнэлэгдэж, үйлдвэрлэлийн түүхий эд болох нь.  Гэхдээ сайжруулсан шахмал түлшний үнс шүү.  Эх үүсвэр, бүтэц нь тодорхойгүй түүхий нүүрсний үнсийг дахин ашиглаж боловсруулах боломжгүйн дээр  зарим төрлийн үнснээс цацраг идэвхт бодис хүртэл илэрч байж. Харин сайжруулсан шахмал түлшнээс гарч буй үнсний хувьд нэг ижил бүтэцтэй учир шигшиж ялгаад, дахин боловсруулах, үйлдвэрлэлийн түүхий эд болгон ашиглах бүрэн боломжтой ажээ.

Тиймээс үнсийг дахин боловсруулахтай холбоотойгоор гэр хорооллын үнсийг ашиглах стандартыг анх удаа боловсруулжээ. Стандартчилалын байгууллагаар батлуулахад бэлэн болсон стандартын дагуу үнсийг боловсруулна. Нэг шуудай буюу 25 кг шахмал түлшнээс 5-7 кг үнс ялгардаг. Нийслэлийн хэмжээнд 189 мянган өрх айл гал түлж аж төрдөг. Тэдгээр айлууд цөм үнсээ ангилж ялгавал чамгүй хэмжээний үйлдвэрлэлийн түүхий эд гарна. Ялгалгүйгээр бусад хог хаягдалтай хамт шуудайлчихвал төдий хэмжээний баялаг хог болдог гэсэн үг. Тэгэхээр иргэд юун түрүүнд шахмал түлшний үнсээ бусад хог хаягдалтай холихгүйгээр ялган шуудайлж дадах хэрэгтэй байна. Хэрэвзээ нунтаг үнсийг бөөгнөрсөн том ширхэгт үнснээс ялгаад шуудайлчихвал бүр ч дөхөмтэй нь тодорхой. Ялгасан үнсийг тусад нь тээвэрлэж, НҮБ-ын Аж үйлдвэрийн газрын дэмжлэгээр Цагаан даваанд байгуулсан үнсний ландфиллийн байгууламжид нарийвчлан шигшиж, үйлдвэрлэлд шилжүүлэх юм.  Хаашдаа л хаядаг үнсээ тусад нь түлшний шуудайндаа хийж орхивол үнс хог биш, үйлдвэрлэлийн түүхий эд болно. Үнс ингэж л үнэд орох юм байна.