Монголын үндэсний фронтын жагсаалын эргэн тойронд

-Үгүй, чи энд юу хийж яваа юм?

-Улс эх орон дуудаад ирлээ. Өнөөдөр дуугарч, тэмцэхгүй бол өмөрч гүйцлээ энэ Монгол чинь... гэж эхэлсэн танил хоёрын цэцэрхүү  наргианч  яриа намаржаа, цаг агаар болон үргэлжлэв.

...Төв талбайг төмөр хашаагаар хүрээлж, хоёр талд нь гаргасан хаалганы дэргэд цагдаа нар орж байгаа бүх хүнийг метал илрүүлэгчээр шалгах аж. Чанга яригчаар “Зүрх сэтгэлээээрээ би Монголтойгоо адилхан” хэмээн  эгшиглэнэ. 

“Монголын үндэсний фронт”  хөдөлгөөний жагсаал эхлэх гэж буй нь энэ. Талбайн урд хэсэгт зассан тайзыг эх орончдын  хөрөг зургаар чимсэн байх бөгөөд тэнд Чингэс хаанаас эхлээд  Ю.Цэдэнбал, Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан, жанжин Ж.Лхагвасүрэн, Манлай ван Дамдинсүрэн болон  яруу найрагч О.Дашбалбар тэргүүтний хөргийг байршуулжээ.

Тайзан дээрхи хөдөлгөөний удирдагчид  ихэнх нь олны танил хүмүүс. Генерал Б.Баярмагнай,  сайд асан Ч.Хурц, УИХ-ын дэд дарга асан Ж.Гомбожав, олон улсын тоймч Ш.Гантулга. “Босоо хөх Монгол”-ын  П.Шинжээравдан гэхчлэн.   Аймаг, дүүргийн нэр бүхий самбар барьсан хүмүүс хэсэг бүлгээрээ бөөгнөрөн зогсч байгааг  бодоход  орон нутаг бүрээс  төлөөлөл ирсэн нь тодорхой. Баруун хязгаарын Баян-Өлгийгөөс  ч ирсэн харагдана лээ. Жагсагчдын ихэнх нь идэр болон ахимаг насныхан. Гэхдээ залуучууд харагдсан. Хандивын хайрцаг барьсан хүмүүс олны дундуур явах бөгөөд хандив өгсөн бүхнийг бүртгэж баталгаажуулж байна. Харин 5000 төгрөг хайрцагт хийсэн нэгэн эр “Бидний дунд хулгайч байхгүй ээ. Бүртгүүлээд байх шаардлаггүй” хэмээснийг хажуудах нөхдүүд ихэд дэмжиж “хулгайч нар тэнд л байдаг” хэмээн Засгийн газрын ордон руу зааж байв. 

Жагсаалыг нээж генерал Б.Баярмагнай үг хэлэхдээ энэ  талбай дээр  зургаан удаа  цэргийн парад командалж байснаа дурдаад анх удаа иргэний хувиар иргэдтэйгээ жагсаж байгаагаа онцолно билээ. Талбайд цугларсан иргэд идэвхтэй, байн байн уухай ура хашгирч, алга ташиж ажил хэрэгч харагдсан шүү.

Утаанд уушиг нь хордож, улс төрд амьдрал нь хордсон Улаанбаатарчууд сайн байна уу

Баянхонгор аймгийн Баян-Овоо сумаас ирсэн малчин эр тайзан  гарч үг хэлэхдээ цугларагсдад хандаж ийн мэндчилсэн юм. Хөдөөний амьдрал шальдир булдар, малчид худаг усан дээрээ уулзахаараа улс төр ярьдаг болсныг дурдаад  хөдөөний биднийг  Эмчилгээ  тэжээлийн цэгийн  эргүү төлөг шиг үздэг болсон төр засагт гомдож цөхөрч гүйцлаа гэдгээ хэлсэн.  Малчин эрийн цоглог дуу хоолой,  цэцэн цэлмэг үг тэнд цайсан хүмүүсийн зүрхийг хөөргөөд авна билээ.

АНУ-д амьдардаг Ш.Баярсайхан гэх эр жагсаалд оролцож  дуу хоолойгоо олонд хүргэхийн тулд яаран сандран Атлантын далайн цаанаас амжиж өчигдөр иржээ. Тэр АНУ-д амьдарч байгаа монголчуудынхаа дуу хоолойг  хүргэхээр ирсэн бөгөөд  лиценз нэрээр нутгаа худалдаж,  эх орны иргэд гадаад руу дүрвэж байгаад эмзэглэж байгаагаа илэрхийлсэн.  Монгол улс олон улсад дээрээсээ бус доороосоо яригддаг, эрэмбэлэгддэг болсныг  олон хүн хэлсэн бөгөөд энэ нь Монголын өнөөгийн дүр төрх, байр байдлыг дэлхий нийт хэрхэн үнэлж дүгнэж байгаагийн илэрхийлэл гэдгийг онцолсон.

Их жанжныхаа хөшөөг илжиг унасан хужаагийн хөшөө болохоос нь өмнө нэг сайн хараад авъя гэж...

Олон улсын тоймч Ш.Ганулга Үндсэний нэгдсэн фронтын авторуудын нэг бололтой. Тэрбээр урд шөнө төв талбай дээр фронтынхоо тугийг манаж хоножээ.  Ингэж явахдаа Сүхбаатарын хөшөөг хэдэнтээ тойрч, “Бидний улс эв саналаа нэгтгэн нийтийн хүчээр нэгэн зэрэг зориглон хөдөлвөөс...” хэмээх алдартай үгийг ахин дахин уншиж гэнэ.  “Их жанжныхаа хөшөөг илжиг унасан хужаагийн хөшөө болохоос нь өмнө сайн харж авъя гэж бодоод  энэхүү хөшөөнийхөө нөмөр нөөлөгт нь шөнийг өнгөрөөлөө  гэдгээ цугларагсдад хэлнэ билээ.  Тэрбээр мөнөөх  төрд нүүрлэсэн хулгайч нарын толгойг тасдах, хөрөнгийг нь хураах тухай  “Ленинч”  үгээ дахин давтсаныг жагсагчид уухайлан  дэмжиж харагдав.

Ар талд нь асаалттай танк байя

Жагсагчдын дунд 40 эргэм насны эмэгтэй Үндсэний нэгдсэн фронтын  эмэгтэйчүүдийн байгууллага байгуулъя хэмээн хэсэг хүмүүстэй санаа  бодлоо солилцож байгаатай таарлаа. Харваас дайчин цоглог нэгэн аж.  Хэрэв хөдөлгөөний удирдагчдыг маань элдвээр дарамтлах аваас ар талд нь асаалттай танк шиг байх болно гэдгээ тэр хэлж байна билээ.  “Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөө баталж чадахгүй бол энэ парламентыг тараахын төлөө  үхсэн ч яахав” гэсээр нэгэн эр ярианд оролцов. Нэмэлт өөрчлөлт санасанд хүрээгүй, гэхдээ авах юм бий. Адаглаад давхар дээл нь цөөрч, газрын баялгийг төр, нийтийн гэж нэрлэлээ.  Нийтээрээ гэдэг нь нэг алхам ойртсон гэсэн үг” хэмээв.  Харин хажуунаас  нэг нь “энэ мангуунууд  гүзээ гүзээндээ хөлөө хийгээд өөрчлөлтөө яг баталж харагдаач” гэж байх юм.

“Өгзөг” өнөөдрийн жагсагчдын халуун сэдэв хэвээр

Жагсагчид хэсэг бүлгээрээ  санаа бодлоо солилцож байгаагийн дотор Одбаярын өгзөг базсан  асуудал халуун сэдэв хэвээрээ байх шиг санагдлаа. Хаана л бол хаана, хэд гурваараа энэ тухай  ярих аж.  Улстөрчдөөс л ийм юм гарна. Монголынхоо нэрийг бөгс бөөртэй хутгаад байхдаа яахав дээ, бөмбөрцөгийн шившиг. Монголд байгаа шигээ бааварлах гээд  хөнгөнөө хүндээс өглөө,  Тэр хүн ч  яахав, тэндхийнхээ хууль номоор хариуцлагаа хүлээгээсэй...  

Энэ зуур 60 гаруй насны эмэгтэй “Мартснаас мал мэнд үү гэгчээр нөгөө Гантулга гайхал юу болсон бэ” хэмээн сураглав.  “Болдоггүй борыгоо захирч дийлдэггүй дарга нар улсаа захирна гэж юу байхав. Монголын шүүх хэрэг шийддэг гэж хэнээс та сонсов” гэх үгээр хэн нэгэн хажуунаас нь хариу барьж байна билээ.  

Намын бус иргэдийн төлөөллийг сонгодог болмоор байна

Энд цугларсан иргэдийн  илэрхийлж буй гол санааны нэг нь энэ.  УИХ-ын гишүүдийг бид иргэдийн төлөөлөл гэж хардаг. Гэвч үнэн хэрэгтээ тэд бол намын  төлөөлөл. Намаа дагавал алдахгүй, нараа дагавал даарахгүй гэсэн зарчмаар л явж байгаа хүмүүс. Монголыг мохоож байгаа нь нам, тэдгээрийн зүтгэлтнүүд, өөр хэн ч биш. Иргэдийн төлөөлөл аль нэг намын төлөөлөл байж хэрхэвч болохгүй... Иргэдийн илэрхийлж байгаа санааны нэг нь ийм.  УИХ-ын дэд дарга асан Ж.Гомбожав хэлсэн үгэндээ “ 1992 оны Үндсэн хуулийг батлахдаа бид нэг алдаа хийжээ. Тэр нь парламентыг ганц танхимтай байхаар баталсан явдал. Энэ алдаа  өнөөгийн гажуудал завхралын нэг шалтгаан болсоор байна” гэдгийг хэлсэн.

Үндсэний нэгдсэн фронтын  дэвшүүлж буй гол санаа нь Ардын Их Хурал буюу хоёр танхимтай парламент байгуулах явдал гэдгийг хэлж байгаа юм.

Жагсаал нэг иймэрхүү дүр зурагтай  цааш үргэлжилж, үдээс хойш тарсан. Гэхдээ жагсагчид нялцагнаад байхгүй, цаашид шийдвэртэй тэмцлээ үргэжлүүлнэ гэдгээ өөр хоорондоо ярьж байна билээ. УИХ-ыг хугацаанаас нь өмнө тарааж, Ардын Их Хурлыг байгуулж байж бидний тэмцэл үр дүнгээ өгч, өмнөх жагсаалуудаас  ялгарах ёстой гэсэн байр суурийг илэрхийлж байв.

М.Нэргүй