Б.Даваажав: Хорин хэдэн жил нэг хүнийг эмээ, хадам ээж болж жүжиглэхийг хэн үзэхийг хүсэх юм

“Комеди театр”-ын захирал, жүжигчин Б.Даваажав буюу Байлаатай ярилцлаа.

-Танай  хамтлаг сүүлийн үед ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байна вэ?

-“Монгол хүн байна даа” гэдэг 12 ангитай үндэсний өв соёлоо харуулсан өвөг дээсийнхээ сургаалиудыг харуулсан контент хийх гээд бэлтгэл ажилдаа орчихоод явж байна. Үүнийхээ эхлэл болгож “Монгол хүн байна даа” гэсэн сайхан дууны уран бүтээлийг Баянхонгор аймгийн Баян-Овоо сумын нутгийн зөвлөлийн дэмжлэгтэйгээр хийлээ. Дууны үгийг сургааль үгнүүдээс эмхэтгэж хийсэн. Аяыг нь би өөрөө зохиосон. Хөгжмийн найруулгыг нь “Тавинтав” энтертайнментийн ая зохиогч, хөгжмийн найруулагч Төрболд хийсэн. Миний хийсэн ая болохоор надад бол их гоё байгаа. Энэ нь удахгүй гаргах 12 ангит контентын дуу юм. Инээдэм бэлэглэнэ. Инээдэм гэхээр заавал элийрэл солиорол байх албагүй. Инээд бэлэглэхээс гадна хүнд өгөх зүйлтэй контент хийж байна.

“Монгол хүн байна даа үүнийгээ ингээд, тэгээд” гэж манай өвөг дээдэс ярьдаг шүү дээ. Хүн болгоё гээд л зүтгээд, зориод хийж чадах юм бол болохгүй зүйл гэж байхгүй гэдгийг үзүүлэхийг хичээнэ. Аймшигт коронавирус дэлхийн улс орнуудыг ямар байдал оруулж байна. Манайд ямар байгаа билээ. Өвөг дээдсийн маань үлдээсэн газар нутаг, баялаг, Азийн цээжинд оршдог газар нутагтай минь холбоотой юм болов уу гэж бодож байгаа. Тиймээс өвгөдийнхөө сургаалийг хүн бүр үзээсэй, хараасай. Үндэсний контент гэж хэлээд байгаа нь тийм учиртай.

-“Комеди театр” хамтлаг хэзээ байгуулагдсан бэ. Та уран бүтээлийн гараагаа хаанаас эхэлж байв?

-Манай хамтлаг Үйлдвэрчний эвлэлийн ордонд байрладаг. Байгуулагдаад 7 дахь жилдээ болж байна. Олон сайхан уран бүтээл хийсэн. Голдуу хөдөөгийн малчид, хөдөлмөрчдөд чиглэж уран бүтээлүүд хийсэн. “Амьдрал үргэлж сайхнаараа”, “Жаргалтай явна хосоороо” гэх мэт тоглолтуудаа Монгол орноо тойрч бүх сумуудаар нь тоглоод ирсэн. Гэр бүлийнхээ хүнтэй хамтраад 2018 онд “Хотоо чимцгээе” гээд залуусаа хотоо, оюунаа цэвэрхэн байлгая гэсэн утгаар сайхан уран бүтээл хийсэн. Түүнээс хойш дэлхий даяар коронавирус гэдэг муухай цар тахал гарчихлаа. Тиймээс энэ хугацаанд контент хийхээр ажиллаж байна. Би 2003 онд СУИС-ийг доктор, профессор, Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн С.Сугар гэдэг хүний шавь болж төгссөн. Төгссөн цагаасаа МУГЖ С.Лхагвасүрэн ахынхаа “Эрхэм элч” уран бүтээлийн нэгдэлд орж, хошин урлагт хөл тавьсан. Дараа нь “Шилдэг өнгө”-д байж байгаад 2014 онд “Комеди театр”-аа байгуулаад тусдаа гарсан.

-Сүүлийн үед хошин шог үзэх хүн ховордсон, хошин шогчид сэтгэхээ байсан гэх шүүмжлэл маш их гарч байна?

-Монгол Улс хошин урлагаараа дэлхийд алдартай. Манайх шиг багаараа хошин урлаг тоглодог улс орон дэлхийд байхгүй. Сөрөг зүйл нь гэвэл хамгийн буурай, дорой улс оронд хошин урлаг дээд цэгтээ хүртэл хөгждөг гэж ярьдаг. Үнэхээр манайд маш их хөгжсөн. Хүмүүс хошин урлагийг хүн үзэхээ больсон, сэтгэхгүй, шинийг эрэлхийлэхгүй байна гэдэг. Хошин урлагийнхан эрэлхийлээд, хайгаад олж л байгаа. Мэдээж социализмын үеэс хойш зохиол бичдэг зохиолчид гэж ховордсон. Байхгүй шахам болсон. Тиймээс хамтлаг, продакшнууд өөрсдөө л мөнчгөрөөрөө эрэл  хайгуул хийгээд, бодож, зохиол болгож, уран бүтээл хийдэг. Ер нь бол урлаг гэдэг нийгэмд болж байгаа бүхий л зүйлсийг харуулж, нийгмээсээ нэг алхмын урд явах ёстой.

Үзэгчид буураад байгаа нь миний бодлоор хошин урлагийнхан цусаа сэлбэхгүй байгаатай холбоотой юм болов уу. Шинэ залуу жүжигчдийг гаргаж ирмээр байна. Хорин хэдэн жил нэг хүнийг эмээ, хадам ээж болохыг үзэхийг хэн хүсэх вэ. Юманд хэмжээ хязгаар байна. Үүнийг хошин урлагийнхан ойлгож, шинэ залуучуудаа гаргаж ирмээр байна. Хошин урлаг, инээдмийн төрөл байх ёстой. Үүнийг харин хойч залуу үеийнхэн толгойдоо юм суулгаж, үргэлжлүүлэх хэрэгтэй юм болов уу. Манай алтан үеийнхэн ямар сайхан уран бүтээл хийж байсан юм бэ. “Зэрэг нэмэхийн өмнө” киног одоо ч үзэхэд инээдтэй шүү дээ. Гэхдээ өгөх юмтай. Тийм л юм хиймээр байна. Тийм байгаасай гэж боддог.

-Хошин шогчид уг нь “өгөх юм”-тай контент хийдэг байсан. Сүүлийн үед “өгөх юм”-гүй л болоод байх шиг?

-Ам нээвэл уушиг нээ гэдэг шиг, +17 Цогтоо, Жижгээ гээд манай хоёр дүү хошин урлагийн нэг төрөл хийж байна. Гэхдээ тогтоцгүй, өөрсдийгөө ямар чиглэлээр уран бүтээл хийгээд байгаагаа сайн ойлгохгүй байх шиг байна. Түүнийг нь үзээд байна. Жаахан хүүхдүүд хүртэл “гахай шаана уу, нохой шаана уу хамаагүй" гээд л яриад явж байх жишээний. БСШУСЯ-наас иймэрхүү юмандаа хараа хяналт тавьдаг, хэлж ярьж, чиглэл өгдөг баймаар байгаа юм. Яг сонсохоор тэдний хийж байгаа зүйлээс хүн санаандаа аваад үлдчихээр юм байхгүй. Дүү нараа үгүйсгэж байгаа юм биш шүү. Хойч үе залуучууд бид яах гэж урлагаар хоолоо олж идэж байгаа юм бэ. Урлагаар соёлжуулж, сурган хүмүүжүүлж, хүнд юм үлдээмээр байна. Манай хошин урлагийн мундгууд хошин шог хийхдээ маш их боддог байсан.

Хэдий инээдмийн байсан ч гэсэн тэр инээдмээр хүнд дандаа ухаарал хайрладаг. Тэнд хүн инээгээд, сэтгэлийн цэнгэл эдэлчихээд ард нь юм ойлгоод гардаг байх ёстой. Гэтэл одоо манай залуус ч тэр мааз, хэтрүүлсэн, хамаа намаагүй, бөгс бөөр, гэр орны хэрүүл уруул, тогоо тойрсон төмпөн шанага ярьж байдаг зүйлийг үзээд хөхрөлдөөд суугаад байна. Хошин урлаг гэдэг бол театрт тоглодог. Тэд нар бол паб, лоунжид тоглодог болохоор юмаа идэж, уугаад суух нь л их гоё байгаад байна гэж би харж байгаа. Цаг хугацаа бүгдийг харуулах байх. Хэсэг хугацааны дараа үр хүүхэд нь том болоод, ачаа нь нуруун дээр нь хүрээд ирэхээр тэдэндээ юу хэлж, юу сургах билээ. Бидний үр хүүхэд яаж амьдрах билээ гэж санаагаа чилээж эхлэх байх гэж бодож байна.

-Их л олон жүжигчин бэлтгээд байгаагийн хор уршиг нь энэ байж мэдэх юм?

-Монгол Улсад УДЭТ гээд ганцхан театр байдаг. Гэтэл жүжигчин бэлтгэж байгаа сургууль маш олон байна. Жил бүр хэдэн зуун жүжигчин сургууль төгсөж байна. Гуравхан сая хүн амтай, шоу бизнесийн зах зээл нь жижигхэн улсад нэг л  их олон жүжигчид. Надтай хамт онц сураад, СУИС төгсөж байсан залуу Техникийн зах дээр машин зарж байна. Зах дээр гутал зарж байна. Нуух юу байх вэ. Жүжигчин хүнд бэлэн ажлын байр алга. Өөр өөрсдөө л хүчин чармайлтаараа зүтгээд, аль нэг хүний хараагүй өнцгийг олж харж хийх гээд бүгд л үздэг болж. Бид ч тэр замналаар  л явж ирсэн. 10 гаруй жил гүйж байж таван хүнд танигдаад, уран бүтээл хийдэг. Төрөөс энэ олон сургуулийг байлгаад, жүжигчдийг төгсгөөд байгаа мөртлөө энд ажилла гэж ажлын байр бэлтгэж өгсөн зүйл алга. Тэгэхээр хэн гүйж чадаж байна, тэр хүн л амьдарч байна шүү дээ. Жүжигчин бэлддэг сургуулиудаа цөөлөх хэрэгтэй. Биднээс өмнөх үе чанга байсан. Дөрвөн жилд хоёр анги төгсдөг. Бүр шигшигдээд 10 гаруйхан хүн төгсдөг байлаа. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “Бид урлагаа мартсан байжээ. Монгол туургатан театр бий болгоно” гэж ярьж байсан. Энэ  маш зөв.

-Хошин урлагийнхан театрт тоглохоосоо илүү одоо видео сангаар дамжуулж, контентоо төлбөртэй үзүүлдэг болсон байна. Энэ нь үзэгч буурсантай холбоотой юу, эсвэл цаг үеэ дагаад хөгжиж байна уу?

-Ер нь л аль аль нь. Нэг продакшн нэг тоглолт хийхийн тулд хэдэн сар хөдөлмөрлөж, заал түрээсэлж, сургуулилт хийдэг. Хэн ч мөнгө өгөхгүй. Жүжигчдийн хоол унд, цалин мөнгө бүх зүйлийг өөрсдөө зохицуулна. Тэгж оюунаа шингээж нэг тоглолт гаргачихаад,  үзүүлэх гэхэд долоо хоног заал дүүрэхгүй бол яах вэ. Өмнө нь сараар заал дүүрэн үздэг байлаа шүү дээ. Хэтэрхий их хөгжил мөхөл рүүгээ ойртдог юм болов уу гэж боддог. Одоо хүмүүс очиж дугаарлаж билет аваад, тоглолт  үзэх сэтгэхүйгүй болж байна. Залуучууд гэртээ сууж байгаад интернетээр, эсвэл баар, пабд очоод, ууж, идээд үздэг болж. Тэгэхээр асар их хөдөлмөр гаргачихаад, мөнгө зарчихаад хүн үзэхгүй бол жүжигчдэд тоглоход хүртэл хэцүү. Тиймээс залуучууд, үзэгчдээ дагана. Тэрэнд нь тааруулаад "Юнивишн", "Скаймедиа"-д өгөөд байна. Тийм л болсон. Хэн аятайхан юм хийж, сэтгэл татсан, бусдын хараагүй юмыг харж байна, түүнийг л хүмүүс үздэг болж. Уралдаж л амьдардаг цаг үе ирж дээ. Та нар Монгол Улсын жүжигчид шүү гээд бидэнд цалин өгөхгүй шүү дээ. Уг нь төрөөс дэмжээр л юм шиг санагддаг.

-Улаан дээлтэй үзүүлбэр тань  таныг олон хүнд таниулсан гэж боддог. Ямар учиртай улаан дээл юм бэ. Сүүлд та бас дууны клипэнд тоглохдоо өмссөн байсан?

-Би айлын бага хүүхэд. Хоёр ахтай. Нэг эгчтэй. 1990-ээд онд аав ээжээ алдсан. Аавыгаа алдчих тэр үед маш том түшиг минь алга болсон. Аавдаа маш их хайртай. Өглөө бүр бурхандаа мөргөөд аав, ээжийгээ боддог. Ааваас минь надад үлдсэн зүйл минь бол миний зүүж явдаг механик цаг. Энэ цагийг зогсоочихгүй байх юмсан гэж маш их хичээдэг. Бас улаан хамбан дээл ааваас минь үлдсэн. Аавынхаа нэрийг гаргасан мундаг хүн болно гэж өөртөө зорилго тавьсан. Тэгж би оройгоор арван жил төгсөж, СУИС-д орж байсан. Дуучин болно гэж очтол дуулаачийн анги нь элсэлтээ аваад дуусчихсан байсан. Тэгэд жүжигчний ангид орж байлаа.

Улаан хамбан дээлийг “Шинэ үе” продакшны “Хадмууд мандтугай” тоглолтын “Одын эрэлд” гэдэг номерт Давааны цаана даваад өмсөж байсан. Тэр цагаас хойш хүнд өгөөжтэй, гайгүй сайн гэсэн уран бүтээлүүд дээрээ өмсөх их дуртай. Өмсөхөөр аавдаа тэврүүлж байгаа юм шиг байдаг. Оюунбат, Бадралмаа гэж хоёр дүүгийн “Хосоороо” дууны клипэнд өмсөж тоглосон байдаг. Одоо хийж буй үндэсний контентдоо мөн дээлээ өмсөж тоглоно. Би цагаан хуаран гэдэг, хар гудамжинд л өссөн хүүхэд. Ардчилалын үед маш олон хүүхэд сургууль хаяж байсан. Би дөрөвдүгээр ангид байхдаа сургуулиа хаяж байсан юм. Тэгээд гутал тослоод, ундаа зараад, аав, ээждээ нэмэр болох юмсан гэж боддог байлаа. 15 настай байхдаа би гутал тослоод, ундаа зарсан мөнгөөрөө "Дэнжийн 1000" захаас аавдаа наадмаар 32 угалзтай монгол гутал, ээждээ алтан сүйжин ээмэг авч өгч уйлуулж байсан. Үүнийг ах, дүү нар минь байнга дурсан ярьж байдаг.

-Таны талаар гүүглээс хайлт хийж үзэхэд таны эхнэрийн талаарх мэдээлэл хамгийн их байна билээ. Маш сайхан бүсгүйтэй суусан гээд л. Эхнэртэйгээ яаж танилцаж байсан түүхээсээ хуваалцахгүй юу?

-Надад маш сайхан эхнэр заяасан. Үнэхээр эхнэр, хүүхдээрээ гоёдог, бахархдаг. Би их царай муутай жүжигчин шүү дээ. Аав, ээжийгээ алдчихаад, ах, эгч нар тусдаа гарчихсан хэцүү цаг үеүүд байсан. Тэр үед  сэтгэлээр унаад, архи ууж явсан үе бий. Нуух юм байхгүй. Манай урлагийнхан бүгд мэддэг. 2013 онд эмийн дасалтай уушигны сүрьеэ туссан.  Дорнодод тоглолтой явж байгаад бие муудаж ирээд, Халдвартын эмнэлэгт эмчилгээ байхгүй гэдэг онош сонсож, ах, эгч нар маань гар, хөлийн үсэг зурж байлаа. Урлагийн буян харсан юм болов уу. Аав ээж минь ч харсан байх. Өөр юм хийх ёстой гэж цаанаасаа заяа нь харсан юм байлгүй босоод ирсэн.

Тэр жил "Хүй долоон худаг"-т урлагийн ажилтнуудын баяраар наадам болж байсан. Тэр үйл ажиллагаанд “Шилмэл загвар”  агентлагийн мисс Хулангоо, Ган-Эрдэнэ гэдэг хоёр эмэгтэй ирж,  миссийн тэмцээнийг нь шүүж байсан. Ган-Эрдэнэ нь манай эхнэр.  Анх хараад ямар гоё эмэгтэй вэ. Ийм гоё эмэгтэй байдаг юм уу гээд л биширсэн. Үнэхээр гоо үзэсгэлэнтэй байсан. Надад ийм хүн заяахгүй гэж боддог байсан. Эр хүний замын хүзүү урт гэж. Бурхан хамгийн хайртай хүүхдүүдээ урлагийн хүн болгодог гэж ярьдаг шүү дээ. Тиймээс бурхны хайртай хөвгүүдийн нэг юм болов уу. Сайхан бүсгүйтэй суугаад маш  их юм ойлгосон. Ууж идэхээ больсон. 2016 онд хүүтэй болсон. Маш их шагналууд авсан. “Жаргалтай явна хосоороо” тоглолтоор явж байгаад, Архангай аймагт 13 хүн цаснаас аварч “Онцгой байдлын албаны төлөө-3 одон, Залуучуудын холбооноос  “Эр зоригийн алдар, Баянзүрх дүүргийн хүндэт иргэн гэх мэт шагнал авч байсан. 2016 он миний хувьд гоё жил байсан юм. Түүнээс хойш их урамшиж, “Комеди театр”-аараа дамжуулж ард иргэдээ соён гэгээрүүлж, гоё гоё контентууд хийх ёстой юм байна гэж ухаарсан. Гишгэсэн мөртэй байх ёстой гэж бодож явдаг болсон.