Д.Бат-Эрдэнэ: Сонгуулийн хууль зөрчсөнийг шүүх тогтоовол тухайн нэр дэвшигч ялсан байсан ч үр дүнг хүчингүй болгоно

Орон нутгийн сонгуулийн өмнө хар машиныг хакердах боломжтой гэсэн, мөнгө тараасан, амлалт өгсөн, санал худалдаж авах гэсэн оролдлого хийсэн утгатай бичлэгүүд тараад байна. Тэгвэл өчигдөр СЕХ-ноос мэдээлэл хийж, хар машиныг хакердах ямар ч боломжгүй, сервер нь гадаадад биш Монголд байдаг хэмээн мэдэгдлээ. Мөн намын төлөөллүүд болон сэтгүүлчдийг сервертэй танилцуулж, туршилтын сонгууль зохион байгуулсан юм. Энэ үеэр Сонгуулийн Ерөнхий хорооны Ажлын албаны хуулийн хэлтсийн дарга Д.Бат-Эрдэнээс зарим зүйлийг тодрууллаа. 

-Сонгуулийн хэсгийн хороодод хэчнээн хүн ажиллаж байгаа вэ. Энэ удаагийн сонгуулиар хэчнээн төгрөгийн зардал гарсан бэ?

-Хэсгийн хороодод ажиллах хүмүүсийн тоог хуулиар тогтоож өгсөн байдаг. 5-7 хүн ажиллах ёстой. Хотод зарим хороодод 7 хүн ажиллана. Харин хөдөө орон нутагт 5 хүн ажиллах юм. Нийтдээ 27 мянган төрийн албан хаагч ажиллаж байна. Энэ удаагийн сонгуульд зориулж 16.5 тэрбум төгрөгийг баталж өгсөн. Сонгууль зохион байгуулалтын үйл ажиллагааны зардлын ихэнх хувийг 27 мянган төрийн албан хаагчид өгөх урамшуулалд зарцуулна. Мөн саналын хуудсыг хэвлүүлэх, сонгогчдыг сонгууль өгөх идэвхийг нэмэх бусад үйл ажиллагаанд зарцуулж байгаа.

-2020 оны УИХ-ын сонгуулийн дүнг шууд дамжуулсан. Тэгвэл орон нутгийн сонгуулийн дүнг шууд дамжуулах уу?

-Шууд дамжуулах боломжгүй. Яагаад гэвэл улсын хэмжээнд 17160 нэр дэвшигч өрсөлдөж байгаа. Энэ олон нэр дэвшигчийг нэг дэлгэцэнд багтааж үзүүлэхэд техникийн хувьд боломжгүй. Харин СЕХ өөрийн албан ёсны цахим хуудсаараа дүн нь бүрэн гарч дууссан аймгуудын сонгуулийн мэдээллийг оруулаад явна. Аймаг, аймгаар нь оруулна. СЕХ-ны цахим хуудаст "Сонгуулийн дүн" гэсэн цэс байна. Тэр цэс рүү ороод дүнг харж болно. 

-Хар машиныг хакердах боломжтой гэсэн бичлэг цацагдсан. СЕХ санал тоолох хар машины ажиллагаа, нууцлалыг хэр найдвартай гэж үзэж байгаа юм бэ?

-Хар машин 100 хувь найдвартай. Бичлэгийн тухайд, хэн ярьж байгаа нь ч мэдэгдэхгүй. За хэнтэй ярьж байгаа нь мэдэгддэг юм байна гэж бодъё. Гэтэл хэн нэгэн хүн утсаар юу л бол юу ярьж болох байхгүй юу. Энэ үйлдэл нь бусдыг залилах гэмт хэргийн шинжтэй байж болзошгүй. Эсвэл сонгуулийн үр дүнд хууль бусаар нөлөөлөх гэсэн оролдлого ч байж болзошгүй. Хуультай улс учраас шалгадаг газар нь шалгаад, тогтоох байх. СЕХ-ноос харьяаллын дагуу ТЕГ-т хандаад, шалгаж өгөөч гэсэн хүсэлт тавьчихсан байгаа. Энэ зохион байгуулалттай ажил ч байж магадгүй шүү дээ. Олон нийтийн санаа бодолд нөлөөлөх, санал тоолох төхөөрөмжийн үйл ажиллагаанд эргэлзэх сэдлийг төрүүлэх зорилготой ч байж болно. Тийм учраас СЕХ-ноос энэ эргэлзээг арилгах зорилгоор нийслэлийн хэмжээнд байгаа бүх санал тоолох төхөөрөмжөөс дуртайгаа сонгоод, туршилтын санал хураалтыг хийе гэж байгаа юм. 

-Иргэдэд мөнгө тарааж, санал худалдаж авах оролдлого хийж байна гэсэн бичлэгүүд тарж байна. Энэ асуудалд СЕХ ямар нэг байдлаар оролцох эрх бий юу. Зөвхөн хуулийн байгууллага л шалгах ёстой юм уу?

-Манай улс чинь хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэлтэй байна гээд Үндсэн хуулиараа баталгаажуулчихсан. Сонгуулийн байгууллага нь зөрчлийг юм уу гэмт хэргийг шууд шийдвэрлээд, хэн нэгэн хүнийг нэр дэвшигчийн жагсаалтаас хасдаг байж болохгүй биз дээ. Үндсэн хууль яах билээ. Шалгадаг газар нь шалгаж, тогтоох ёстой байгууллага тогтоосны дараа СЕХ ямар байдлаар ажиллахыг хуульд тодорхой зааж өгсөн. 

-Мөнгө тараасан, хууль зөрчсөнийг нь шүүх тогтоочихлоо гэж бодъё. Тэр хүн сонгогдоод гараад ирсэн байвал яах юм?

-Тэр хүн сонгогдсон байна уу, үгүй юу гэдэг нь хамаагүй. Сонгуулийн хууль тогтоомж зөрчсөн, нэрийн жагсаалтаас хасах хэмжээний зөрчлийг, гэмт хэргийг шүүх тогтоох л юм бол тухайн хүн сонгогдсон эсэхээс үл хамаараад, сонгуулийг хүчингүй болгоно. Улмаар дахин сонгууль явуулах хууль, журамтай. 

-Санал луйвардах зорилготойгоор олон тооны хүмүүсийг нэг хаяганд шилжүүлсэн байна гэдгийг шүүх тогтоовол яг адилхан хууль үйлчилнэ биз дээ?

-Сонгуулийн хуульд тодорхой заасан байдаг. Санал хураалтын дүнд нөлөөлөхүйц хэмжээний ноцтой зөрчил гарсан нь шүүхээр тогтоогдвол дахин санал хураалт явуулна.  Түүнээс биш СЕХ хэн, хаана шилжиж очсон, хэдэн хүнийг шилжүүлсэнийг хянахгүй. Сонгогчийн нэрийн жагсаалтад байгаа хүмүүсийг санал өгүүлэхэд л анхаардаг. Шилжилт, хөдөлгөөнтэй холбоотой асуудлыг Бүртгэлийн газар нь мэднэ.