ТӨСӨВ: Хэрэглэхээсээ илүү хэмнэж, зээлээ төлөх хуримтлал үүсгэе

Монгол Улсын Засгийн газар  Засгийн газрын өрийн үлдэгдэл 2018 оны эцсийн байдлаар 22.4 их наяд төгрөг, өнөөгийн үнэ цэнээр ДНБ-ний 58.9 хувьд хүрээд байгаа.  Энэ бол ирэх 2020 оны улсын төсвийн нийт орлогоос даруй хоёр дахин их гэсэн үг.

Одоохондоо Монгол Улс өрийн дарамтгүй, үүлэн чөлөөний нар гийгээд байгаа үе.  Гэхдээ 2021 оноос эхлэн гадаад өрийн  томоохон эргэн төлөлтүүд хүлээгдэж буй.  Тухайлбал, 2021 онд "Мазаалай" бондын 600 сая, 2022 онд Чингис бондын нэг тэрбум, 2023 онд "Гэрэгэ" бондын 800 сая, 2024 онд "Хуралдай" бондын 600 сая ам.доллар зэрэг нийт 2.9 тэрбум ам.долларын өрийг төлөх учиртай. Өөрөөр хэлбэл, дөрвөн жилийн хугацаанд 2.9 тэрбум ам.долларын өр төлөх юм.

Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар энэ оны эхээр УИХ-ын чуулганы хуралдааны үеэр “Сангийн яамнаас энэхүү өрийн төлөх хугацааг 10 жил болгон сунгахаар төлөвлөж байгаа. Дөрвөн жилийн дотор гадаадад төлөх 2.9 тэрбум ам.долларыг 10 жилд хуваарилснаар валютын ханш өсөхөөс сэргийлэх юм. Мөн гадны хөрөнгө оруулалтыг татах нь чухал нөлөөтэй” гэж байсан удаатай. Хэдий тийм ч  аль болох боломжоороо төлж барагдуулж байвал, өр нимгэрч үгүй ядахнаа хүүгийн дарамт багасна.  

2020 оны  улсын төсвийн төсөл УИХ-д өргөн баригдаад буй.  Төсөвт суусан зардлаас харахад, ирэх онд зээлийн хүүний төлбөрт 930 тэрбум төгрөг  төсөвлөгдсөн байна билээ. Энэ мэтчилэнгээр гадаад өр  ирэх онуудын төсөвт ихээхэн дарамт болох магадлалтай. Ирэх сонгуулиар улаан, цэнхэр аль нь ч ялсан бай, тэр өрийг төлж барагдуулах болно. 

Харин Сангийн сайд энэ төлбөрийг эдийн засаг, төсөвт дарамт учруулахгүй төлөх стратегийг боловсруулж өгсөн гэдгийг тодотгосон. Гэхдээ л өр бол өр учраас төлж барагдуулж байж л сая дарамтгүй болно.  

Ирэх жилийн улсын төсвийн нийт орлогыг  12.9 их наяд төгрөг байхаар төсөл өргөн баригдсан.    Энэ нь 2019 оныхоос 1.8 их наяд төгрөгөөр нэмэгдсэн  үзүүлэлт юм. Гэсэн хэрнээ л төсвөө алдагдалтай төлөвлөчихөөд байгаа.   Төсвийн зарцуулалтаас харвал  орлогынхоо 26.5 хувь  буюу хоёр их наяд гаруй төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийхээр төлөвлөжээ. Сайн хэрэг, хөрөнгө оруулалтыг буруутгахгүй. Гэхдээ үр ашиг, өгөөж, зайлшгүй чанар гэж юм байх ёстой.

Ирэх жилийн хөрөнгө оруулалтын зах зухаас харж байхад  Улсын Драмын эрдмийн театр болон Дуурь бүжгийн эрдмийн театр,  Улсын төв номын сангийн барилгад тус бүр 4  тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт төлөвлөгджээ.  Түүнчлэн Байгалийн түүхийн барилгад 31.9 тэрбум, Үндэсний урлагийн их театрт 30.0, Чингис хааны музейд 53  тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийхээр тусгажээ.

УДЭТ, ДБЭТ-ын барилгыг буулгаж, шинээр барих тухай ярьж байгаа.  Монголын түүхийн нэгээхэн хэсэг тухайн үеийн архитектурын цогц шийдэл болсон эдгээр барилгыг нураахыг иргэд дэмжихгүй.  Тайз дэлгэцийг нь сайжруулах шаардлага байхыг үгүйсгэхгүй ч  аль аль  нь өнөөгийн эрэлтийг хэвийн хангаад явж байгаа. 

Энэ мэт ач холбогдол багатай хөрөнгө оруулалтаа танаж,  хэмнэсэн мөнгөөрөө сан хуримтлал үүсгэж 2021 оноос эхлэх  өрийн эргэн төлөлтдөө зориулан хурааж хуримтлуулах нь илүү зөв шийдэл баймаар санагдаад байх юм.   Өр багассаны дараа ямар ч том театр барихад оройтохгүй.  Тэгж чадвал наанадаж 2021 онд төлөх "Мазаалай" бондын 500 сая ам доллар буюу 1.3 их наяд орчим  төгрөгөө хуримтлуулчихна. 

Дараа нь залгуулаад  2022 онд төлөх 1.0 тэрбум ам доллар буюу өнөөгийн  ханшаар тооцоход 2.7 их наяд төгрөгийн өр.  Чанга шүү дээ.  Монгол улс санхүүгийн чадавхитай, хэтэвчиндээ хэзээ ч хэрэглэж болох хуримтлалтай  байвал хэний ч өмнө нүүр бардам байх шүү дээ.  

Олсон, орж ирсэн хэдийгээ хэрэглэхээсээ илүүтэй хэмнэж нөөж  хуримтлуулж дадвал тэр  хожим хойно өлзий болно. 

Г.Тулга