Нүүдэлчдийн анхны төрт улсыг байгуулсан Хүннү гүрний их хаан Модун Шаньюй

Нүүдэлчдийн анхны төрт улсыг байгуулсан Хүннү гүрний их хаан Модун Шаньюй нь тухай.
Ихэнх түүхчид НТӨ 234 Онд мэндэлсэн гэж үздэг бөгөөд анх түүний эцэг Түмэн шаньюй Юэчжи аймгийн шаардлагаар 10гаруйхан настай Модунг барьцаанд хүргүүлсэн юм.
Юэчжийн ван Кидолу харь газрын элч хүлээн авч найр хийхдээ Модунг заавал хажуудаа байлгадаг бөгөөд хэрэв зээ Хүннүгийн талаас хэн нэгэн хилийн дээс зөрчих аваас толгой чинь ойчих болно гэдгийг сануулдаг байсан бөгөөд гавлаар чинь аяга хийн шүү гэж хэлэн Хүн улсын нэгэн ноёны мөнгөлсөн гавалд сархад хийж зочин гийчдэд барьдаг байжээ.
Харь газар харь хүмүүсийн доромжлол бага балчир Модуны ааш занд огцом өөрчлөлт оруулж ухаан бодлыг нь тэлж хожим тал нутгийг удирдах нэгэн болоход төлөвшүүлж байлаа.
Нэгэн удаа Хан улсын элчийг Кидолу
Ван хүлээн авч , их найр наадам хийж анхаарал сарнисан үеийг сэргэлэн төрсөн Модун хүү ашиглаж тэнгэрийн хэмээн алдаршсан хурдан хүлгийг нь сэм хулгайлж эх нутагтаа ирсэн билээ.
Түмэн эр зориг гарган барьцаанаас мултарч ирсэн хүүдээ баярлан Орхоны их цагаан тохойд их хуралдай зарлаж найр наадам хийн Модунг Зүүн гарын Жуки буюу өөрийн өв залгамжлагчаа хэмээн зарлахад Модун татгалзаж эдлэн газар заалгаж аваад буцсан юм.
НТӨ 213 -209 оны хооронд Модун өөрийн харьяа нутагтаа амьдрах хугацаанд Тэлэнгэд аймгийн ноёны охиныг хатнаа болгон авч уураг барилдаж нэгэн хүүтэй болсон юм. 
Мөн морины зүс нийлүүлж дуут сумны доор өчиггүй дагах гэхчлэн цэргийн шинэтгэл хийж зохион байгуултанд оруулж байв. 
Жишээ нь: өрнө этгээдэд дан цагаан умардад хар ,өмнөдөд саарал , дорнодод , хул морьтой цэргүүд байрлаж , эсвэл зүсэм зүсмээр гарч ирэх гэхчлэн цэргийн нарийн зохион байгуулалт нь сүр хүчийг ихээр нэмэгдүүлж байв . "Модун дуут сумаа хааш тавина тэр зүгт хэн ч гэсэн алгуурлалгүй харваж байхыг тушааж , нэгэн удаагийн ав хоморгын үеэр эгнээнээсээ гарч давхисан хатнаа анхааруулах гэж сургуулийн сум тавих гээд андуурч дуут сумаа тавьсанд дагалдан явсан хэдэн мянган цэрэг нь "Өчиггүй дага" хэмээн ойлгож хатныг харван алсан гэдэг бөгөөд цөөн тооны цэрэг нь хатан авхайг хайрлан эс харвасныг тэр доор цаазлав хэмээн түүхэнд тэмдэглэсэн буй.
Бас нэгэн удаа Модун адуун сүргийнхээ заахад бэлчиж явсан усан тэлмэн жороо морио хараад түүн рүү дуут сумаа харвахад дагалдан явсан цэрэг эрс нь нэгэн адил харвасан боловч , Мянгат ,Зуутын Ноёд нь " Хүн улсын эр хүн моринд хайртай билээ " хэмээн харваагүй тул толгойгоо авахуулсан түүхтэй. 
НТӨ 209 оны намар Модун Хүн улсын төрийн их анд оролцохоор өөрийнхөө түмттэй Орхон голд буй эцэг Шаньюйн өргөө тийш явахдаа замдаа тарсан эцгийнхээ адуун сүргийн дотроос эцэг Шаньюйн байлдааны хүлгийг дуут сумаар харвахад нэг ч хүн алгуурлалгүй бүгд харваж ,Дуут сумны дор эгнэн нэгдсэнээ харуулсан байна. 
Ав хоморго төгсөх шатандаа орох агшинд Түмэн Шаньюй түмний нүдэн дээр суманд шавуулан мориноос унаснаар Төрийн ав төгсч ,Хүн улсын төр эргэсэн нь тодорхой болов.
Модун " Миний эцэг төрийн жолоог атган явж үл чадах тул " арга буюу Хүн улсын хэтийн хувь заяаг бодож энэ удаа би эцэг хүүгийн журмыг эвдэв. Өвөг дээдсийн өвлүүлэн үлдээсэн газар шороог эрхэмлэн хамгаалж чадахгүй , дайсанд сөөм ч гэсэн газраа алдсан хэн ч байсан цээрлэл хүлээн , миний эцэг хорт эмийн үгэнд орж газар шороогоо найр тавин орхисон учир Тэнгэрийн цаазаар шийтгэгдэв. 
"Төрийн хүн төрийг бодохдоо төрлийг тэвчих учиртай " тул надад үүнээс өөр зам байсангүй .
Хэн улсаа бодохгүй амин хувиа хөөвөөс саяных лугаа адил болно гэдгийг мэдтүгэй ! Хэмээн зарлиг буулгаж Хүн улсын хаан болсон түүхтэй билээ.
Улс төрчид энэ зарлигийг санах хэрэгтэй шүү.
Г.Насанбат 2017.04.09