Засагт хан Содномравдан 1912 оны хавар Богдын ордонд болсон дайллагаас буцаж ирээд бие нь ихэд мууджээ. Нийслэл хүрээний Дашчоймбол дацангийн бүх лам нарыг Засагт ханы дэргэд аваачин ном гүрэм уншуулавч тусыг олсонгүй. Засагт ханы ойрын шадар лам нь “Хан тэнгэр болов. Богдын ордонд бараалхаж, тэнд хор хүртсэн гэнэ. Үнээний сүү уугаад тусыг эс олов” гэжээ.
Энд зориуд тэмдэглэх нэгэн зүйл буй нь 1911-1912 оны Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө тэмцлийн манлайд явсан гол хүмүүс бүгдээр богино хугацаанд учир битүүлгээр хорлогджээ. 1912 оны дараахнаас 1920 он хүртлэх цаг хугацаа бол үнэнч шударга, чадварлаг төрийн зүтгэлтнүүдэд нэн халгаатай цөвүүн цаг үе байсан байдаг. Харин ч Богд хааны хамгийн шавар хүн болох Шанзудов Бадамдорж гэх мэтийн долдой, ашиг завшаанч, эд агуурсыг эрхэмлэгч бэртэгчидэд ээлтэй байж.
-1912 оны хавар Тvшээт хан Дашням(26 нас),
- 1912 оны хавар Засагт хан Содномравдан(38 нас) нар хорлогдож нас баржээ.
-1913 онд Ерөнхий сайдын орлогч Бинт ван Гончигсvрэн,
-1914 онд Цэргийн яамны тэргvvн сайд Гомбосүрэн(31 нас),
-1914 онд Дотоод яамны тэргvvн сайд асан Даа лам Цэрэнчимэд(42 нас),
-1915 оны хавар Гадаад яамны тэргvvн сайд Чин ван Ханддорж(46 нас),
-1915 оны хавар Сангийн яамны тэргvvн сайд, Түшээт ван Чагдаржав(46 нас),
-1919 онд Сайн ноён хан Намнансvрэн зэрэг Чингис хааны язгуур угсаатай 8 том ихэс дээдэс хэдхэн жилийн дотор бүгд зүй бусаар хорлогдож нас барсан нь нэн сэжигтэйн дээр сайтар судлууштай юм.
1919-1920 оны үед Хүрээнд гарсан нэгэн дуунд:
“Магнаг дээлтэй сайдууд гуай
Манийгаа худалдаж гялайв уу?
Хүрэн дээлтэй Шанзав гуай
Хүрээгээ худалдаад гялайв уу?
Хайрцаг дүүрэн янчаанаар
Халхаа худалдсан Шанзав гуай
Богц богц мөнгөөр
Богдоо худалдаад гялайв уу?
Дэнс дэнс мөнгөөр
Дэлхийгээ худалдсан сайдууд гуай
Уут уут мөнгөөр
Улсаа худалдсан Шанзав гуай" гэсэн мөрүүд бий.
Хээл хахууль авсан лан мөнгөнийх нь дүн ч тодорхой тоотойгоо, баримттайгаа бий дээ. Ийн худалдахад нь дээрх нэр бүхий ихэс хамгийн том халх, хаалт болох байсан нь харин ч нэг тодорхой доо.
Б.Номинчимэд
11 сэтгэгдэлСэтгэгдэл бичих
оросууд л алсан даа эдгээр мундаг эрсийг
Энэ сэдэв түүхчдийн маш сайн судлах сэдэв мөн. Үндэсний эх чөлөөний төлөө босч тэмцэж манлайлсан бүх хүмүүсийг Богдын өгөөнд очоод хорлогдож алагдсан байдаг юм. Үүний цаана Богд, түүнийг тойрон хүрээлсэн том толгой төвд лам нар байсан гэдэг нь тодорхой юм. Тэд Монгол улсыг эрхэндээ байлгахын тулд улс орныхоо үндэс угсааныхаа тусгаар тогтнолын төлөө тэмцсэн Алтан ургын ноёдыг бүгдийг нь хэлмэгдүүлсэн байдаг. Үүний талаар тэр үеийн төрийн бичээч Наваанамжил, Гадаадын судлаач Оуюн, А.Рупен, Осендовский нар бичиж үлдээсэн байдаг. Гэтэл өнөөдөр Богд
Бадамдоржийн талаар шинэ гарсан байна лээ тэрийг уншаарай. Социализмын үеийн суртал ухуулгаар Богд, Бадамждоржийг муулахаа больмоор юмаа. Сайн судалгаатай, нэг талыг бариагүй юм бичиж баймаар юм.
шинэ юу гарсан юм бэ.
Olood uuruu ushaarai. Chinii bodol bagach gesen bugeen bolno.
Богд Монголын алтан ургийн удмыг тасалж, бүгдийг нь хорлож алсан нүгэлтэй хүн. Угаасаа төвд цустай хүн хэнд ч итгээгүй, Халхын дөрвөн хан эвлэж нэгдэж чадсан бол алтан ургаас хаан сууж, Монголын заяа их өөрөөр явах байсан юм. Богдод хөшөө босгож тэнэгтэж байгаа хүмүүсийг яалтай билээ. Сталин бас дараа нь жинхэнэ орос хүмүүсийг хүйс тэмтрэн дуусгаад өөрөө дууссан. Харин Сталины дараа Берияд алдаагүй нь их юм.
Сүүлийн 30 жил ээлжилж идэж уун улсаа ядууруулж туйлдуулсан МАН бан АН-ы авилгач сайд, дарга нар бас л ингэж хойш үедээ хараалгана даа
улс орноо худалдсан авилгал авсан газар зарсан завшсан сайд дарга нарын тухай ном гарах юм бол ч их зарагдана даа.
Нүүдэлчид мал маллах ажлыг бүгд хийж сурсан учраас ,Онцгой авяьас чадварыг хүндлэл сул,Орчин цагт харийн хүмүүсийн нөлөөллөөр мөнгөжсөн иргэд төрд маш хурдан орж байна.
Бадамдоржийн талаар түүхийн шинэ судалгааны ном гарсан гээ биздээ.Харин ч эх оронч хүн байсан шиг.Жинхэнэ урвагч чинв хичээнгүй сайд Цэрэндорж юм биш үү
ГЭЖ ДУУЛАВ ХЭМЭЭН Л.ТҮДЭВ ГУАЙН "АЛТАН ГАДАС ЧИГИЙГ ЗААНА" ГЭДЭГ БИЛҮҮ НЭГ НОМОНД ГАРДАГ САНАГДАНА. САЙДУУДАА Ч АЛНА УЛСАА Ч ХУДАЛДАНА ЭНЭ БҮХЭН МОНГОЛ УЛСАД "АРДЧИЛАЛ" ГЭЧИЙГ БИЙ БОЛГОХООР " СЭВСЭН ДЭЭР ЦУГАЛСАН ҮХЭР МАЛ, СЭГЭН ДЭЭР ЦУГАЛСАН ХАР ХЭРЭЭ" МЭТ ОРИЛОН ГУАГЛАЛДСААР ХУВЬСГАЛЫГ ХИЙВ БИ ХЭМЭЭН ОНГИРОЛДОН БАЙДАГ БАРААНХАР-ҮҮЛ, БАХ БААБАР, С.ЭРДЭНЭ, Д.ЭРДЭНЭБАТ,Ч.САЙХАНБИЛЭГ, С.БАЯРЦОГТ МЭТ ХУЛГАЙЛЧ НАРЫН ХИЙСЭН АЖЛЫН ҮР ДҮНД УЛС МОНГОЛ МИНЬ ХАРСААР БАЙТАЛ НҮДНИЙ МИНЬ ӨМНӨ МӨХӨХ БОЛЖ БАЙХ ШИВ. ТА НАРЫН ХИЙСЭН ГАЙ ҮЕИЙН ҮЕД ҮЗЭН ЯДАГДАГ