Баруун бүсийн эдийн засгийн зүтгүүр хүч хэзээ асах вэ

Ногоон буюу сэргээгдэх эрчим хүч. Дэлхий нийтийн ирээдүй энэ.  Нар, салхи, ус гээд утаагүй эрчим хүчний эх үүсвэр Монголд хангалттай байна. Эрчим хүчний чиглэлээр Монголын Засгийн газар гайгүй дорвитой шийдвэр гаргачихаад байгаа нь  Ховдын Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станц. Гэхдээ хэдэн саяар тоологдох ам.доллар залгисан хэрнээ 30 шахам жил домог болтлоо яригдаж буй Эгийн голын 315 МВт-ын УЦС-ын хэзээ ч хэрэгжээгүй төслийн хувь заяаг бүү давтаасай гэх залбиралыг араас нь даймаар байна.

Монгол орны баруун бүс эрчим хүчний гачлантай. Энэ бүсийн таван аймагт  хагас сая шахам хүн  ажиллаж, амьдардаг. Стратегийн ач холбогдолтой чухал орд газрууд энэ бүс нутагт бий. Асгатын мөнгөний орд, Хөшөөтийн коксжих нүүрс, Их нууруудын хотгорын нефть,  Халзанбүргэдтэйн ховор  метал гэхчлэн ярина.  Мөн Монголыг хоёр хөрштэй холбосон босоо тэнхлэгийн зам баригдаж дууссан. Хөгжлийн боломж “хөлөөр хөглөрч” байгаа мэт санагдахгүй байна гэж үү.

Харин энд эрчим хүч л асуудал. Тийм болохоор хэрэглээнийхээ 75 хувийг ОХУ, БНХАУ-аас импортолдог бөгөөд  тэр нь дотоодын эрчим хүчээс 5-6 дахин өндөр үнэтэй.  Ийм нөхцөлд тэнд мянган сайхан баялаг байлаа гээд эдийн засгийн утга, агуулга, ач холбогдол нь үнэгүйдчихэж байгаа юм.

Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-ын тухай хууль тогтоогчдын хүрээнд яригдаж эхлээд 10 шахам жил болж байна. Бас л нэг хэрэгждэггүй хэрнээ улс төрчдийн улаан нүүрээ тахалдаг сэдэв болчих вий гэсэн болгоомжлол байсан.  

 Харин Засгийн газар өнгөрөгч есдүгээр сард тус станцын бүтээн байгуулалтыг ирэх хавраас эхлүүлж, 3-4 жилийн хугацаанд барьж байгуулна гэлээ. Төлөвлөж буй  хүчин чадал нь 90-100 МВт бөгөөд  энэ нь баруун бүсийн хэрэглэгчдийг дотоодын эрчим хүчний хямд эх үүсвэрээр хангахад хүрэлцэхүйц хүчин чадал гэж байгаа юм.  

Баруун бүс нутгийн боломж үүгээр дуусахгүй. Тэнд дотошоо чиглэсэн урсгалтай хэд хэдэн “эх оронч” гол бий. Үүнийг түшиглэн УЦС барих хамгийн боломжит хувилбар нь Эрдэнэбүрэнгийн УЦС  юм. УЦС баригдснаар Монгол Улсын эрчим хүчний хараат байдал арилж, баруун бүсийн эрчим хүчний үнийн зөрүүнд улсын төсвөөс жил бүр олгож буй 6-7 тэрбум төгрөгийн татаасыг  хэмнэнэ.  Хэмнэлт гэхээсээ илүүтэй баруун бүс нутагт  үйлдвэрлэл хөгжих,  тэнд буй орд газруудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах боломж бүрдэх юм.

Энэ нь Монголын нийт эдийн засгийн судсыг тэлж,  төсвийн орлогыг тэр хэмжээгээр нэмэгдүүлнэ гэсэн үг.  Дуулдаж буйгаар баруун бүсэд цемент,  металлург /ган/, нефть боловсруулах хүнд үйлдвэрийн салбаруудаас гадна мах, арьс ширний үйлдвэр байгуулахаар төлөвлөж буй юм билээ.  Тэгэхээр  энэ үйлдвэрийн талх нь эрчим хүч. Тэр талхыг Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-д үйлдвэрлэнэ гэсэн тооцоолол байна.  

Г.Тулга