Борцтой шөл ба "Улаан могой"

    "...Аягын чинээхэн хумбан тогоонд даргилан буцлах, зэрлэг сонгино хаясан, борцны шөлнөөс хуршмал агаад хорхой хүрэм үнэр ханх тавихад..." (Романы хэсгээс) яг энэ хэсгийг уншиж байхад үнэхээр л зэрлэг сонгинотой борцны шөлний үнэр уншиж буй номноосоо үнэртэх агшинд арааны шүлс гоожиж билээ.

Цаасан ном уншиж суутал зэрлэг сонгинотой шөл арааны шүлс асгартал ханхлана гэж би төсөөлж явсангүй. Зохиолчийн дүрслэл, найруулаг, үг сонголтын хүч юм болов уу даа?

Цаг хугацааг ухраадаг сан бол гэсэн харамсалгүй амьдарсан хүн ер нь байдаг болов уу?

Ингээд бодохоор аз жаргалтай бүхэн өнгөрсөн цагт үлдчихдэг юм шиг. Саяхан уншиж дуусгасан аагтай агаад, сахаргүй кофе, амтат роман минь хүртэл өнгөрсөн цаг дээр яригдаж байна

Сахаргүй кофе!

Утга учиргүй энэ хоёр үгийг та магадгүй гайхаж байгаа байх. Энд нэг их гүн утга агуулга байхгүй л дээ, зүгээр л миний уух дуртай сахаргүй кофе. Яагаад үүнийг бичсэн бэ гэхлээр "Улаан могой" романыг уншиж эхлэхэд амтархан шимтэж уудаг сахаргүй кофегоо ууж байгаа мэт мэдрэмжийг авлаа! Кофеноос би caffeine авдаг бол, энэ романаас багагүй мэдлэг болоод гүн мэдрэмж авлаа!

Ердөө ингээд л гүйцээгүй ээ. Монгол хэлний үгийн баялагийн гайхамшиг, Санжийн Пүрэв баавайн зохиолуудаа уншиж, мэдэрч байсан гайхалтай ЗҮЙРЛЭЛ! Эдгээр зүйлсүүдийг мэдэрч авлаа мөн эргэн саналаа.

ЖАРГАЛД БҮҮ ИТГЭ

ЗОВЛОНД БҮҮ ЭНЭЛ өдийг хүртэл эргэлзэж явсан жаргал зовлонгийн ялгааг, өнцгөөс нь ч болтугай тайлж өгсөн энэхүү роман төсөөлшгүй үйл явдлыг өгүүлсэн. XV-р зууны адармаатай хэрнээ аз жаргалтай үйл явдлаас XVI-р зууны үйл явдал руу шилжихэд, "уншиж байсан роман минь дуусчихсан уу?" шэсэн асуултыг өөрөөсөө эргэлзэнгүй асуусан. Цаг хугацаагаар аялж байгаа мэт сонирхолтой зохиол төгсгөл хэсэгтээ хоёр зууныг холбоно хэмээн би лав төсөөлөөгүй... Яг энэ хэсгийг энэ хүрээд дуусгая. Сонирхолтой зүйлсүүдийн та нартай хуваалцахаас хайран санагдаж байна.

Шархадсан хүүгээ эмчлэх эм тангүй ээж булгийн усыг ерөөл шившин уулгахад, ямарч ид шидтэй зүйрлэмгүй анагаах увдис нь эмийн ургамалаас бус сэтгэлийн гүнээс гардаг билээ.
Сэтгэлээр хүнийг анагааж болдогийн адил, үээр ч хүнийг анагаадаг. Хамгийн тансаг шүлгийг энгийн үгээр бичдэг... Атаат гарт орсон гаслан зовлон дунд Номундарад аавынх нь үг уул хайрханы нөмөр мэт түшиглэнэ. Амьд сэрүүн биш болохоор охиныхоо биеийг үл хамгаалж чадах ч, алт мэт сургаал нь аанай л охинд нь түшиг болсон билээ.

"Хүн гэдэг амьтан хоёр мэлтэн нүдээрээ орчлонг хардаг юм биш!" (Романаас иш татав) бодоод байхнаа бид бүхэн үнэхээр л хурц хараатай ч сохор мэт амьдрал дундуур тэнмтчин алхсаар.
...

Хэрвээ сайн анзаарвал зохиолын гол дүр Номундара бүсгүй эмэгтэй хүнд баймгүй тэсвэр тэвчээртэй гэж би дүгнэж байна.

Нэг л өглөө сэрэхэд аавгүй, дүүгүй болсон байсан тэр хагацал зүрхэнд нь хутга мэснээс гүн шарх үлдээсэн ч, эх нутаг элгэн саднаасаа хол мэлийсэн цагаан талд хүйтэн мэсээ үсний гарт орсон ч, зүйрлэмгүй их тэвчээр болон сэтгэлийн тэнхээгээр энэ бүхний ард гарч чадсан энэ дүрийг би ихэд үнэлсэн.

Харин Раднадагва ламтны дүрээс бурханы сургаалын гүн утга учрыг ойлгож аваагүй ч, Монгол уламжлалын аргаар хэрхэн хүнийг илаашруулж буй, байгалийн шимтэйг ашиглан аливаа зүйлийг анагааж ирсэн агуу Монгол ахуйн соёлын өчүүхэн хэсгийг мэдэж авлаа. Бусад дүрүүдийг нууц болгон үлдээе. Нууцын дүрүүдийг тайлж уншсан та харамсахгүй гэдэгт би итгэлтэй байна.

Уншигч Г. Аръяагийн тэмдэглэл