Ц.Алдармаа: Яагаад тийм үйлдэл хийснээ, би ийм хүн мөн үү гэж өөрөөсөө дахин дахин асуудаг

"Эхиймаа" хэмээх өвөрмөц нэртэй уран сайхны кино есдүгээр сарын 11-нд бүх кинотеатрт нээлтээ хийж, үзэгчдийн хүртээл болох нь. Одоогоос зургаан жилийн өмнө “Шинэ үе” продакшны жүжигчин Ц.Алдармаа, Д.Оюунтуул нар бие бие рүүгээ халуун ус цацаж, нэгнээ түлсэн хэрэг гарсан. Ц.Алдармаа хийсэн хэрэгтээ шүүхээс 7 жил 10 сарын хорих ял сонсож, 3 сар 10 хоног хоригдоод, эрүүл мэндийн шалтгаанаар батлан даалтад гарсан. Харин жүжигчин Д.Оюунтуулын хувьд торгуулийн ял хүлээсэн юм. “Эхиймаа” уран сайхны кино нь дээрх үйл явдалтай холбоотой бөгөөд Ц.Алдармаа өөрийн ойлгож, ухаарсан бүхнээ, тухайн үед чухам олны нүдний цаана юу өрнөсөн талаар бодит амьдралаас сэдэвлэн энэхүү киногоо бүтээжээ. Энэхүү кинонд эмэгтэйчүүдийн дотоод ертөнц, гуниг, харуусал, мөн бусдын төлөө гэсэн нинжин сэтгэлийн тухай өгүүлэх аж. Киноны талаар жүжигчин Ц.Алдармаатай ярилцлаа.

-УУР УЦААРАА ЖААХАН Л ТЭВЧИХГҮЙ БОЛ АМЬДРАЛДАА ХАР ТОЛБО ҮЛДЭЭДЭГ ЮМ ШҮҮ-

-“Эхиймаа” уран сайхны кино нээлтээ хийх гэж байна. Энэ киног хийх санаа хэрхэн яаж төрөв. Хэзээ хийж эхэлсэн кино юм бэ?

-Би энэ киноны санааг хоёр жилийн өмнөөс бодсон. Хэнд хандаж, яаж хийхээ мэдэхгүй, дотроо ерөнхий дүр зураг гаргачихсан байсан. Тэгж байгаад “Монгол фильм”-ийн найруулагч Д.Золбаяр ахтай очиж уулзсан. Хоёр, гурван өдөр ярилцсаны дараа зохиол дээрээ ажиллаад, кино хийхээр болсон. Урлагийнхан том Золоо гэдгээр нь андахгүй. “Аравт”, “Үхэж үл болно” гэх мэт маш гоё кинонууд найруулсан Д.Золбаяр найруулагчийн “Монгол фильм”-ийнхэн бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ ажилласан. Маш олон хүний хүч хөдөлмөр орсон. Зураачаар нь н.Батжаргал, гэрэлтүүлэгчээр н.Сэлэнгэ гэдэг ах ажилласан. Сайн уран бүтээл болгох үүднээс жаахан жаахан уран сайхны найруулгууд орсон. Бодит амьдралаа тэр чигээр нь дүрслэх гэхээр баримтат кино шиг болчихно шүү дээ.

-Кино таны бодит амьдралаас сэдэвлэсэн гэсэн. Яг юун тухай өгүүлэх вэ?

-Энэ кинонд эх хүн, аав ээжийн хайрыг үзүүлэхийг зорьсон. Нийгэм намайг муухай үлгэр дуурайлал үзүүлснээр таньдаг болсон ч байж магадгүй. Тиймээс залуу охиддоо болон ээжүүдэд тухайн цаг үеийн жаахан уур уцаарыг тэвчих ёстой. Амьдралдаа хар толбо битгий үлдээгээсэй гэдгийг харуулахыг хичээлээ. Хориход гурван сар хоригдохдоо хүний амьдрал гэдэг нэг өдөр л босоход огт өөрөөр эргэж болдог юм байна гэдгийг маш их ухаарсан.

-Жүжигчин Л.Сөрөлт фэйсбүүктээ “Хэн нэгнийг буруутгасан кино биш байгаасай” гэж бичсэн байсан. Тийм агуулга бий юу?

-Мэдэхгүй. Киногоо үзээд л та бүхэн дүгнэх байх.

-Гурван сар хоригдоод гарч ирсэн. Тухайн үед шүүхийн танхимд ял сонсох үед  ямар мэдрэмж төрж байсан бол?

-Шүүх хурлаас өмнө маш их сенсааци болж байсан. Маш хэцүү цаг үе байсан. Шүүх хурал хоёр удаа хойшлоод,  гурав дахь удаагаа үргэлжилж, шийдвэрээ гаргасан. Тухайн үед хэн, юу яриад байгааг ч мэдэх, ойлгох сөхөөгүй, ухаан санаа балартсан байсан. Хоригдоно, ял сонсоно ч гэж бодоогүй. Гэнэт л алх дуугараад, тэр шөнөдөө намайг шууд хорих анги руу аваад явсан. Тэр шөнө зүгээр л үгээр хэлэхийн аргагүй аймшигтай мэдрэмж төрж байсан. Шүүх хурал 8 цаг үргэлжлээд орой 11:00 цагийн үед шийдвэр гаргаад, ганц худгийн хорих ангид аваачсан. Ганц худагт очсоноо тэр үед мэдээгүй. Эмэгтэйчүүдийн хорих гэж бодож байсан. Шокийн байдалтай байж байгаад долоо хоногийн дараа л ганц худагт хоригдсоноо мэдсэн. Тэндээ гурван сар болсон. Эмэгтэйчүүдийн хорих ангид очоогүй.

ХИЙСЭН ҮЙЛДЛЭЭСЭЭ МАШ ИХ ИЧИЖ БАЙСАН УЧРААС ӨӨРИЙГӨӨ ЗӨВТГӨХИЙГ ХҮСЭЭГҮЙ-

-Жүжигчин Д.Оюунтуул та хоёрын харилцаа одоо ямар байгаа вэ?

-Одоо ямар ч харилцаагүй. Хувь хувьдаа ажлаа хийгээд л явж байгаа. Би шүүх хурал дээр Д.Оюунтуул гэж хүнийг дахин шинээр олж харсан үйл явдал болж байсан.

-Гурван сар хоригдох хугацаанд ар гэр, аав ээж, хүүгээ ямар байдалтай байсан талаар фэйсбүүктээ бичсэнийг тань уншсан?

-Ямар сайн байх вэ дээ. Аав ээж, хамаатан садан, хүү минь, миний гэсэн бүх хүн бүтэн нойртой хоносон шөнө байсан юм уу гэдгийг хэлж мэдэхгүй. Бүгдээрээ маш хэцүү байдалтай байсан. Долоо хоногийн дараа надад эргэлт ирж, дулаан хувцас хунараа авч байсан. Гэрийнхнийхээ царайг харахад, надад маш хүнд санагдаж байлаа. Ямар ч байсан урдахаа хийж сайн сайхан амьдрах ёстой юм байна гэдгээ тэр хугацаанд маш сайн ойлгосон доо. Энэ олон хүний итгэлийг алдаж болохгүй юм байна. Чадах ядах зүйлээрээ бусдад жаахан ч гэсэн дэм болох юмсан гэдгээ ойлгосон.

-Олон нийтээс одоо хүртэл сөрөг хандлага гарсаар байна. Энэ бүхний ард гарахад маш их сэтгэлийн тэнхээ, тэвчээр шаардаж байгаа байх?

-Миний эргэн тойронд их сайн хүмүүс байдаг гэж хэлж болно. Намайг гарч ирээд удаагүй байхад урлаг соёлынхон, ойр дотны хүмүүсээс маань маш их урмын үг, захиа ирдэг байсан. Тэднийхээ өмнө маш их буруутай гэдгээ ойлгочихсон байсан. Яагаад тийм үйлдэл хийснээ, би ийм хүн мөн үү гэж өөрөөсөө дахин дахин асууж байлаа. Одоо бодоход ч маш аймшигтай байдаг. Миний дотроос тийм аймшигтай зүйл гарсанд итгээгүй. Тиймээс аливаа асуудалд хүлээцтэй, уужуу тайван байх ёстой байна гэдгийг амьдралдаа ухамсарласан гэж хэлж болно. Тухайн үед залуу ч байж, юмны цаад наад учрыг мэдэхгүй явж. Би хүн шиг л байх ёстой гэдэг зарчим баримталдаг. Хэн нэгэнтэй найзалж нөхөрлөхийг, хэн нэгний итгэлийг алдахгүй явах юмсан гэж хүсдэг. Тэр зарчмаараа нөхөрлөлийг хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл гэж боддог. Тэр нь ямар нэг ашиг хонжоо биш, ямар нэг далд муу санаа биш. Үнэн амьдраасай гэж л боддог. Хүн ямар ч тохиолдолд өөрөө өөртөө эзэн болж өөрөө өөртөө үнэн байгаа цагт цаг хугацааны дараа хэн нь хэн бэ гэдгийг амьдрал дээр шүүж гаргаж өгдөг юм болов уу гэж боддог.

-Та тухайн үед ямар ч тайлбар хэлээгүй, таг дуугүй байж байгаад ял сонсоод явсан. Яагаад тэгсэн юм бэ?

-Тухайн үед би хэнд ч юу ч яриагүй. Би ингэсэн, тэгсэн гэж хэнд ч ярихыг хүсээгүй. Хийсэн үйлдлээсээ маш их ичиж байсан. Тийм байж өөрийнхөө зөв юм шиг энд тэнд олон юм яриад, эсвэл өөрийгөө өрөвдүүлэх үйлдэл нэг ч хийгээгүй. Гэртээ маш шоктой байдаг байлаа. Долоон давхраас үсэрч болох ч юм шиг сэтгэхүйн хувьд маш доголдолтой болчихсон байсан. Аажмаар сэтгэл эдгэрдэг. Урдахаа харж, ганц л амьдрах амьдралдаа зарим зүйлийг мартаад заримыг нь таниад, заримыг нь хажуугаар өнгөрөөх ёстой юм байна гэдгийг ойлгосон. Хүн бүр над шиг сэтгэж, бодох албагүй. Гэхдээ би бас хүн бүрт таалагдах албагүй гэж боддог. Энэ дэлхий ертөнц дээр би ганцхан бие учраас өөрөө өөртөө үнэн байхыг хичээдэг.

-Та ер нь ямар зан ааштай хүн бэ. Амьдралдаа баримталж явдаг хамгийн чухал зарчим тань юу вэ?

-Хар нялхаасаа би олуулаа өссөн. Айлын бага охин. Миний аав ээж эгэл жирийн амьдралтай, зүгээр л ажилчин гаралтай хүмүүс байдаг. Нөхрийн ажил бүтэж байж чиний ажил бүтнэ гэдэг зарчмаар биднийг өсгөсөн. Нэг бөөс байсан ч та нар хувааж идэх ёстой гэж олны жишгээр биднийг өсгөсөн. Энэ нь хүмүүжил нь одоо ч надаас салдаггүй. Би заримдаа боддог. Энэ маань ингэчихээсэй, тэр маань тэгчихээсэй гэж бусдыг боддог стильтэй. Тэрнээсээ болж би алдсан хүн байхгүй юу. Магадгүй сайхан сэтгэл ч байж магадгүй. Хөндлөнгөөс арай өөр харагддаг ч байж магадгүй. Би одоо хүүдээ хэлдэг. Маш сайн эмэгтэйтэй ханилж суух ёстой шүү. Хүнийг хүн өөрчилдөг гэдэг зарчмаар өсгөдөг. Энэ зарчим маань миний амьдралд хар толбо болсон юм болов уу гэж хардаг. Гэхдээ би тэгсэн ч энэ зангаа хэзээ ч хаяж чадахгүй юм билээ. Хүний өссөн орчин гэдэг бол маш том сургууль гэж боддог.

-Д.ОЮУНТУУЛААС МАШ ОЛОН УДАА УУЧЛАЛ ГУЙСАН-

-Тухайн үед хэнтэй ч ярихыг, хэнд ч тайлбар хэлэхийг хүсээгүй. Гэртээ л ганцаараа байсан гэж байна. Магадгүй тэгсэн нь таныг буруугаа хүлээхгүй байна гэх буруу ойлголт олон нийтэд төрүүлсэн  юм болов уу. Та ер нь буруугаа ухаарсан уу. Д.Оюунтуулаас уучлал гуйсан уу?

-Тухайн үед Д.Оюунтуул үнэнийг хэлсэн бол би хоёр, гурван удаа гэрт нь очиж уучлал гуйсан. “Хоёулангийнх нь шившигт үйлдэл. Би бол нийгэмд муу үлгэр дуурайлал болсон энэ нэрээ аваад явна. Гол нь хоёулаа эрүүл байх ёстой Туул эгчээ. Гадагшаа явж эмчлүүлэх хэрэгтэй” гэдэг үгийг маш олон удаа хэлж байсан. Би ингэж хэлсэн, уучлал гуйсан  гэж хэнд ч юу ч хэлээгүй. Эрт орой хэзээ нэг цагт мэдэх нь мэдэж, мэдэхгүйд нь заавал мэдрүүлэх албагүй шүү дээ. Би айхавтар том жүжигчин биш. Айхавтар нийгмийн дуу хоолой болсон хүн ч биш.

-Та хэтэрхий хаагдмал, дотогшоо хүн үү?

-Миний мэргэжил жүжигчин л болохоос би тийм айхавтар нээлттэй, сошиаллаг хүн биш. Угийн л тийм. Тийм муухай үйл явдал болчихоод байхад гэнэт цээжээ дэлдээд өөрийгөө өмөөрөхийг хүсээгүй.

-“Эхиймаа” кино тун удахгүй нээлтээ хийх гэж байна. Бэлтгэл ажил хэр явж байна?

-Бэлтгэлээ хийгээд тус тусдаа ажлаа амжуулаад явж байна. Шангриллагийн гурван давхарт IMAX-т энэ сарын 11-нд орой 18 цагаас нээлтээ хийнэ. Энэ киногоо олонд хүрээсэй, олон нийт үзээд ойлгож ухаарч, нэгийг бодож гараасай гэж хүсч байгаа. Намайг дэмждэг, дэмждэггүй, мэддэггүй, таньдаггүй маш олон эмэгтэйчүүд олноороо ирж үзээрэй гэж хүсч байгаа шүү.

-Та “Мөрөөдлийн театрт” харьяалагдаж байгаа юу?

-Тухайн цаг мөчөөс хойш би тайзан дээр гараагүй 7 жил болсны дараа “Мөрөөдлийн театрт” тоглож тайзан дээр гарсан. Энэ хугацаанд би гэртээ зүгээр байсангүй. Ажлаа хийсэн. Ингэхдээ олон кинонд тоглосон байна. Гавьяа шагнал авлаа. Урдах ажлаа л хийж явсан даа.

-Кинонд ямар уран бүтээлчид дүр бүтээв?

-Кинонд бодит дүрүүд их л дээ. Эмэгтэй жүжигчид олон тоглосон. Миний хүү болж тоглосон Цэцэн гээд хүү байна. Миний аавд, ээжид мундаг жүжигчид тоглосон. Би кинонд тоглохдоо ч, жүжигт тоглохдоо ч партнёруудаа харж ажилладаг. Тэднээсээ их юм сурдаг учраас манай кинонд маш чадварлаг сайн жүжигчид тоглосон гэж бодож байгаа.

-Орон нутгийн иргэддээ киногоо хүргэх үү?

-Энэ сарын 11-нд хотод киногоо нээчихээд орон нутгийн үзэгчиддээ хүргэнэ гэж бодож байна. Орон нутгийн бригадуудаар их явдаг байсан. Энэ зарчмаараа орон нутгийнхаа үзэгчдэд аль болох цаг алдахгүй хүргэхийг хүсч байгаа.