Ц.Ганболор: Хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүнийг байнга хэрэглэх нь буруу

Хүйтний улирал эхэлж байгаатай холбогдуулан дархлааг хэрхэн дэмжих талаар НЭМҮТ-ийн хоол судалгааны албаны эрдэм шинжилгээний ажилтан Д.Ганболороос тодрууллаа.

-Хүйтэн сэрүүний улиралд хүмүүс өвчлөлд амархан өртдөг. Үүнийг дархлаатай холбон тайлбарладаг?

-Хүйтний улиралд бактер, вирус идэвхжиж ханиад, томуу ихэсдэг нь дархлааны тогтолцоо суларсантай холбоотой. Энэ үед хүн амархан өвдөөд байдаг. Мөн нарны элч буурч хүний биеийн “Д” аминдэмийн хангамж мууддаг. Түүнчлэн хоол хүнсийг нөөцөлж, хадгалж хэрэглэх нь хүнсний бүтээгдэхүүний шим тэжээллэг байдлыг бууруулдаг. Иймд хүмүүс хүйтэн сэрүүний улиралд  хэрэгцээт шим тэжээлийг бүрэн авч чаддаггүй.  

 -Бид өдөр тутмын амьдралдаа дархлаагаа хэрхэн дэмжиж бас бууруулдаг вэ?

  -Бидний дархлаа тогтолцоо хэвийн байх нь шим тэжээллэг хоол хүнсийг тэнцвэртэй харьцаагаар хэрэглэх, дасгал хөдөлгөөн хийх, стрестэхгүй байх, амьдралын зөв хэв маягаас шалтгаалж байдаг. Харин дархлаа тогтолцоо сулрах нь стрессдэх, нойргүйдэл, эмийн зохисгүй хэрэглээ, амин дэмийн дутагдал, хорт зуршил (архи, тамхины хэрэглээ), амьдралын буруу хэв маягтай холбоотой юм.

-Иргэд дархлаагаа суларч байгааг хэрхэн мэдэх вэ?

-Дархлаа тогтолцоо суларсны шинж нь ядарч сульдах, өвчинд өртөмтгий болдог.

-Хүмүүс дархлааг хоол хүнснээс гадна эм тариагаар нөхдөг. Жишээлбэл, хүүхдүүдэд Сальмон, төрөл бүрийн витамин уулгадаг энэ нь хэр зөв бэ?

-Хоол хүнснээсээ өөрт хэрэгцээтэй амин дэм, эрдэс бодисоо хангалттай авч чадахгүй тохиолдолд эмчийн зааврын дагуу хэрэглэж болно. Ер нь хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүнийг байнга хэрэглэх нь буруу.

-Дасгал хөдөлгөөн хийх нь дархлааг дэмждэг гэдэг. Гэвч эрчимтэй хөдөлгөөн хийж ядарсан үед дархлаа мууддаг хэмээн ярилцдагийн учир юу вэ?

-Дасгал хөдөлгөөнийг хэтрүүлж хийснээр хүний бие ядардаг. Энэ стрессийн даавар болох кортизолыг ялгаруулснаар дархлаа тогтолцоо сулрахад нөлөөлдөг юм.

-Коронавирусийн дэгдэлтийн үед дархлаагаа маш сайн дэмжих хэрэгтэйг мэргэжлийн байгууллагууд зөвлөж байна. Тэгвэл  дархлаагаа хэрхэн дэмжих вэ?

-Дархлаагаа дэмжихэд эрүүл зөв хооллолт хамгийн чухал. Иймд гэр зөвлөмжийн дагуу өдөр тутамдаа  5 бүлэг хоол  хүнснээс  аль  болох олон  нэр төрлийн  хүнсийг зөв зохистой харьцаагаар хэрэглэх хэрэгтэй. Жишээлбэл:

• Хүнсний ногоо, жимс /Эх орны хөрсөнд ургасан, олдоц ихтэй чацаргана, нэрс, аньс зэрэг  жимсгэнээс эхлэн нимбэг, амтат жүрж, бэрсүүт жүрж, үзэм, хар чавга нь А, С, Д, E аминдэмээр баялаг. Улаан лооль, өргөст хэмх болон ногоон навчит ногоо, бууцай, юуцай, яншуй, брокколи, төрөл бүрийн байцаа, вандуй, хаш, хулуу,  сонгино, сармис/
• Сүү, цагаан  идээ /Сүү, аарц, хоормогийг халуун бүлээнээр буцалгаж уух, тараг, ааруул, ээзгий, бяслаг нь гэдэсний сүүн хүчлийн бактерийг дэмжих үйлчилгээ үзүүлдэг тул дархлааг дэмжиж, хорыг биеэс гадагшлуулах, гадны хорт нөлөөнөөс хамгаалж байдаг/ 
• Ислэгээр  баялаг үр тариа  /Бүхэл үрийн гурил, гурилан бүтээгдэхүүн, төрөл бүрийн будаа нь  хоногийн  илчлэгийн   ихэнхийг  бүрдүүлэх  ба  “В”-ийн бүлгийн аминдэм, ислэгээр баялаг тул гэдэсний хэвийн нянгийн үйл ажиллагааг дэмжиж, гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг нэмэгдүүлэн, хорт бодисыг биеэс гадагшлуулах, дархлаа тогтолцоо хэвийн байхад чухал үүрэгтэй/
• Аюулгүй  хүнс, хоол  хэрэглэх /Халдвар үүсгэгч бичил  биет,  физик, химийн  бохирдолгүй аюулгүй  хүнсийг  сонгох,  хүнсний  бүтээгдэхүүний  хадгалалтын  хугацаа,  сав  баглаа боодлын  бүрэн бүтэн байдал, хадгалж борлуулж буй байдал,  тухайн хүнсний аюулгүй байдлыг баталгаажуулсан  эрүүл ахуйн  дүгнэлтийг үндэслэн  хүнсээ  сонгож  авах/
• Аюулгүй  цэвэр  ундны  ус хэрэглэх /Шингэн зүйл сайн уух,  ундны усаа  цэвэр баталгаат эх  үүсвэрээс  авах,  зориулалтын усны  шүүлтүүрээр  шүүсэн  ус  хэрэглэх,  усаа буцалгаж  хэрэглэх.  Халуун бүлээн ус, чацаргана, аньс, нэрстэй ус, зөгийн балтай ус болон ногоон цай, цагаан гаа, төрөл бүрийн самартай цай, сүүтэй цай, хярам, жимсний шинэ шүүсийг хангалттай хэмжээгээр ууж хэвших. Өлөн үедээ 1-2 аяга бүлээн ус, өдөртөө 8-10 аяга усыг бага багаар уух. Ус хангалттай уух нь бодисын солилцоог сайжруулж, биеэс илүүдэл давс болон хорыг зайлуулах,  бөөр ба  гэдсээр  ялгаран гарах,  өтгөн хаталтаас сэргийлэх, биеийг хуурайшилтаас хамгаалах, хүчил, шүлтийг тэнцвэржүүлэх ач холбогдолтой/
• Өөх тосыг тохируулан хэрэглэх /Бэлчээрийн малын мах нь уураг, үл орлогдох аминхүчлүүд  болон цайр, төмрөөр баялаг. Наранцэцэг, олив, эрдэнэ шиш, тослог багатай цөцгийн тос, зөөхий, төрөл  бүрийн самар  хэрэглэх/
• Чихэр,  давсыг багасгах /Чихрийн агууламж ихтэй  хийжүүлсэн ундаа, жигнэмэг, бялуу, шоколадыг бага хэмжээгээр хэрэглэх, улмаар өдөр тутмын хоолны цэснээс хасах хэрэгтэй. Өдөр  бүр хэрэглэдэг  хүнсэнд  давс, чихэр  хангалттай  агуулагдах тул  хоол хүнсэндээ эдгээрийг нэмэлтээр  хэрэглэхгүй  байх/
• Архи, согтууруулах ундааг хязгаарлах /Зүрх судасны эмгэг, хорт хавдар үүсгэх  үндсэн  шалтгаан болох  тул тогтмол  хэрэглээнээс татгалзах хэрэгтэй/