Я.Баяраа: Би хэсэгтээ яруу найргаас хөндийрч, эрч хүчээ судалгаанд зориулна

Үндэсний тэргүүлэгч www.zaluucom.mn сайт “Номын хавчуурга” утга зохиолын подкастынхаа зургаа дахь дугаарыг уншигч, сонсогч та бүхэнд толилуулж байна. Энэ удаагийн зочин “Алтан өд” шагналт, яруу найрагч Ядамсүрэнгийн Баяраа. Тэрбээр хэдхэн хоногийн өмнө яруу найргийн тав дахь түүврээ “Бороонд норсон Чехов” нэртэйгээр хэвлүүлсэн билээ. 

Я.Баяраа 2010 онд МУИС-ийн ГХСС-ийг Франц-Роман судлаач мэргэжлээр, 2012 онд МУИС-ийн МХСС-ийг Утга зохиол судлалын магистр зэрэгтэйгээр тус тус төгссөн. МУИС-ийн Утга зохиолын дугуйланд бидний үеийн залуучууд шүлэг, найргаа уншиж явахад Я.Баяраа тэр дундаа л сонин үзэгдэл байлаа.  Анх “Янжинлхам” яруу найргийн наадамд түрүүлж, түүнээс хойш Янжинлхамын эзэн яруу найрагч Я.Баяраа гэж дуудуулж явлаа. Өдгөө Я.Баяраа “Тойм” сэтгүүлд сэтгүүлчээр ажиллахын зэрэгцээ СУИС-ийн Тайз Дэлгэцийн Урлагийн Сургуульд багшаар ажиллаж байна.

2017 онд тэрбээр “Таслал” яруу найргийн номоо гаргаж, тэр жилдээ “Алтан өд” шагнал хүртэж байсан юм.  Манай үеийн залуучуудаас “Алтан өд” хэмээх нэр хүндтэй шагналыг хүртсэн хоёрхон яруу найрагчийн нэг билээ. 

Я.Баяраагийн оролцсан подкастын онцлох ишлэлүүд

-Яруу найргийн ном гаргахад маш их догдолдог байлаа. Тэр догдлол алга болчихож. 2011 онд “Цөн” гэдэг номоо гаргахдаа маш их догдолж байсан. 2017 онд “Таслал” номоо гаргахдаа ч догдлолыг мэдэрч байлаа.

-Чехов бол миний хамгийн дуртай зохиолч. Жижиг ёгт үлгэрээс эхлээд “Интоорын цэцэрлэг” гэдэг агуу жүжиг бичсэн хүн шүү дээ. 

-Одоо би шагнал аваад баярлаагүй гэж худлаа яриад яах вэ дээ. “Алтан өд” аваад би маш их баярласан. Манай үеийн найрагчдаас “Алтан өд” авсан хоёр дахь хүн би байсан. Нэг хэсэг хамар дээшлээд явж өгсөн. Энэ бол яруу найрагч байсныг нь урамшуулдаг гайхалтай шагнал. Хамгийн олон зохиолч, яруу найрагчдыг цуглуулсан Зохиолчдын хороонд үнэлэгдэнэ гэдэг сайхан.

-Би ритмтэй давталт хийхдээ гаршсан байж магадгүй. Тэгж бичихээр шүлгийг их амархан биччихдэг. Энэ чинь мэдрэмжийг хүргэх, өөрийгөө илэрхийлэх л хэв маяг шүү дээ. 

-Д.Урианхай гуайн тухай миний нэг шүүмж байгаа. “Uriankhai Utopia | Poet” гэсэн гарчигтай. Заавал гадаадаар нэрлэсэн ч учиртай. Бидний яруу найраг гэдэг ойлголтоор Д.Урианхай ахыг ойлговол “Болор цом”-ын үсэргээнээс ялгаагүй болчихно. Жишээ нь,  Миний шарга морь үхсэн. Тэр шарга морь уян дээр байхдаа дүүдээ сургааль айлдаад, дүү нь ахын захиасыг дааж наадамд түрүүлсэн гэх утгатай шүлэг бичсэн нөхрийг яруу найрагч гээд байна. Гэтэл хажууд нь асар том философи эргэцүүллээ сүлжиж суудаг Д.Урианхай гуайг яруу найрагч гээд, нөгөө хүнтэй нэг ай, категороор ойлгоно гэдэг утгагүй. 

-Би хэсэгтээ яруу найргаас хөндийрч, эрч хүчээ судалгаанд зориулна

-Муу ч бай, сайн бай манай уран зохиол идэвхтэй байгаа. Ийм идэвхтэй байсан цаг гэвэл 1990-ээд оны үед яруу найргийн хувьд их идэвхжиж байсан. Номын зах зээл, маркетинг хэвлэлийн газрын зах зээл рүү бага багаар ойртож эхэллээ. Сэхээтэй гэж өөрийгөө үздэг болгон паблишинг байгуулах гэж үздэг болж.

-Таван жилийн өмнө номын яармаг өнгөрсөн өдрүүдийнх шиг байгаагүй шүү дээ. Ш.Дулмаа, П.Бадарч тэргүүтэй хэдэн найрагчид Улаанбаатар банкны жижигхэн зааланд суудаг байлаа. Хүн орж ирдэг нь мэдэгдэхгүй байсан цаг үе саяхан. Гэтэл одоо Сүхбаатарын талбай дүүрэн хөл тавих зайгүй асар тавьж, бүгд л паблишингтэй болж.  Энэ бол маш сайн сэргэлт шүү.

-Манай яруу найрагчид шиг цамаан, таван мөр таталчихаад хамраа өргөдөг хүмүүст хүүрнэл зохиол гэдэг хэцүү, тэр болгон аавын хүү бичдэг ч төрөл биш. Тийм учраас хүүрнэл зохиол руу гэтэж л явна.

-Манай хүүрнэл зохиолын түвшин адал явдалт романы түвшинд л байгаа.