Ч.Ундрам: Дийлэнх ард түмний хүүхэд сурч байгаа ЕБС-иудын англи хэлний сургалт маш муу

УИХ-ын гишүүн Ч.Ундрамтай “Үндэсний боловсролын тогтолцоог сайжруулах нь: ЕБС дахь англи хэлний сургалт” сэдвийн хүрээнд ярилцлаа. 

-Үндэсний боловсролын тогтолцоог яаж сайжруулах ёстой вэ?

-Сүүлийн 30 жилийн хугацаанд нийгэм, улс төрийн шилжилтийн үйл явцад хамгийн хүчтэй өртөж, удаа дараа шинэчлэлт хийсэн салбар бол боловсрол. Энэ салбарт 2004 оноос хойш хэд хэдэн шинэчлэлт хийсэн. Ерөнхий боловсролын 10 жилийн шатлалаас 12 дугаар жил рүү шилжиж, нэгдүгээр ангид долоон настай ордог байсан бол зургаа болгосон. Мөн 2014 оноос сургалтын “Цөм” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн. Уг шинэчлэлүүдийг үнэлж үзэхээр, хүүхэд бүрд жигд хүртээмжтэй хүрч үйлчилж чадаагүй. “Үндэсний болосролын тогтолцоог сайжруулах нь” хэлэлцүүлгийн хоёрдугаар цуврал хэлэлцүүлэг болсон. Өнгөрсөн жилүүдийн ЭЕШ-ын оноонд анализ хийхэд төрийн өмчит сургуулийн сурагчдын англи хэлний дундаж оноо гурав дахин бага байна. Иймээс энэ удаагийн хэлэлцүүлгийн сэдвийг англи хэл хэмээн сонгосон. Энэ хэлэлцүүлгээр ЕБС дахь англи хэлний сургалтыг хэрхэн сайжруулах, ямар асуудлууд байна гэдгийг бүх талын төлөөлллийг оролцуулаад хэлэлцэж байна.

-Англи хэлийг Монгол Улсад хэдийнээс судалж эхэлсэн юм бэ?

-Англи хэл бол Монгол Улсын ЕБС-иудад зааж байгаа хамгийн залуу хичээл гэж хэлж болно. Математик, физикийн хичээл 90 хэдэн жил заагаад ирсэн судлагдахуун. Англи хэлийг сүүлийн 30 жил л зааж байгаа. Гэхдээ энэ хугацаанд тодорхой хэмжээний амжилт үзүүлсэн судлагдахуун гэж хэлэх ёстой. Цаашлаад манай улсын ард иргэдийн хэрэгцээнд хүртэл нь англи хэлийг заах ёстой юм. Тэгэхийн тул багшаа яаж хөгжүүлэх вэ, хөтөлбөрөө хэрхэн стандартчилах вэ, сурах бичгийн асуудлыг яаж шийдэх вэ, монгол хүний оюун ухааны онцлогт тохируулж олон улсын англи хэлийг хэрхэн заах вэ гэдэг хамгийн чухал. Хэлэлцүүлгийн үр дүн нь Боловсролын яам англи хэлний хөтөлбөрөө сайжруулахад хувь нэмэр болох юм.

-ЕБС-иудын англи хэлний сургалт яг ямар түвшинд байгаа юм бэ?

-Гурван түвшинд л байна. Төлбөртэй, гадаадын хөтөлбөрөөр үйл ажиллагаа явуулж байгаа хувийн сургуулиудын хувьд өндөр, Кэмбриджийн хөтөлбөртэй улсын гурван сургууль гайгүй дундаж түвшинд байна. Яг дийлэнх олонх ард түмний хүүхэд сурч байгаа ЕБС-иудад анги хэлний түвшин маш муу байна. Судалгаанаас харахад хувийн сургуулийн төгсөгчид ЭЕШ-аа англи хэлээр өгсөн дүнгээс улсын сургуулиудын өгсөн дүн 3 дахин бага байна гэсэн судалгаа байна. Тэгэхээр улсын сургуулиудын англи хэлний сургалт маш муу байгаа нь харагдаж байна. Гэтэл бид бүх сумд, захын гэр хорооллын сургуулиудад сурдаг хүүхдүүдийн англи хэл сайн байгаасай гэж хүсч байгаа юм.

-Багш нарын ур чадвар үүнд нөлөөлж байна уу?

-Мэдээж багшийн ур чадвар маш чухал. Өнөөдөр сайн англи хэлтэй хүн захын сургуулийн англи хэлний багшаар ажилд орохгүй байна. Энэ нь багшийн үнэлэмжийн асуудалтай холбоотой. Гэхдээ бидэнд шийдэл байж болно гэж харж байна. Технологийн хөгжлийг ашиглаад хамгийн шилдэг багш нараар маш сайн хөтөлбөр боловсруулж байгаад онлайн хичээлүүд нэвтрүүлж болж байна. Нэмээд тухайн сургуулийн багш нар хүүхдүүдтэйгээ ажиллах ёстой. Мөн багшийг хөгжүүлэх онлайн хөтөлбөрийг бас хийж болж байна. Бүх багш нарыг нэгэн зэрэг суулгаад англи хэлийг нь сайжруулах боломж байхгүй учраас нэмэлтээр онлайнаар багшаа, сурагчаа хөгжүүлэх техник технологийн ололтыг ашиглаж болно гэж харж байна.

-Багшийн чадвар муу байна гэдэг нь багш бэлдэж байгаа их дээд сургуулиудын сургалтын чанар муу байна гэсэн үг биз дээ?

-Англи хэлний багш бэлтгэж байгаа их дээд сургуулиудын хөтөлбөрийн чанартай шууд холбоотой. Тиймээс англи хэлний багш бэлтгэх хөтөлбөрийн стандартыг боловсруулах ёстой. Тэндээ онлайн хөтөлбөрүүдээ боловсруулаад багшийнхаа чадварыг сайжруулах ёстой. Олон талын асуудал байгаа. Багшийн цалин өндөр биш учраас сайн сурлагатай хүүхдүүд МУБИС-ийн англи хэлний багшийн хөтөлбөрийг сонгохгүй байна гэсэн үг. Багшийн цалин өндөр байдаг бол англи хэл сайтай хүүхдүүд багшийн мэргэжлийг сонгоно. Тиймээс нийт багш нарын үнэлэмжийн асуудлыг давхар хэлэлцэх ёстой.

-Хэлэлцүүлэгт оролцсон англи хэлний багш нар ямар байр суурь илэрхийлж байна вэ?

-Багш нар маш олон асуудал ярьж байна. ЕБС ачаалалтай ажилладаг, Давтлага өгөх ямар ч боломжгүй, анги танхим хүрэлцээгүй гэх мэт. Нэг ангид маш олон хүүхэд байгаа учраас сурагч нэг бүртэй ажиллаж чаддаггүй. Хамгийн гол асуудал нь энэ. Түүнчлэн төрийн өмчит сургуулийн сургалтын орчин хангалтгүй байна. Багшийн ажлын байрны хөгжил гэж байхгүй. Суралцагчдаа судлах, ангитай ажиллах цаг байхгүй байна. Багш бэлтгэдэг их сургуультайгаа эргэх холбоотой ажилламаар байна. Сурах бичгийн сайжруулалтыг босоо тогтолцоогоор хийх хэрэгтэй гэж байна. Мөн англи хэлний өндөр ур чадвартай сайн багш, сайн төгсөгчийг хувийн сургуулиуд өндөр цалин амлаж авдаг тул бэлтгэгдсэн сайн багш төрийн өмчит сургуульд удаан ажиллахгүй байгааг ярьж байна. Иймд цаашид ЕБС-д сургалтын орчин, хэрэглэгдэхүүнийг сайжруулах, TESOL зэрэг багшийн үнэлгээний системийг нэвтрүүлж, ур чадвараас хамааран багшийн цалин хөлс урамшууллыг нэмэгдүүлэх, багшийн хөгжлийн хөтөлбөрийг төрийн бодлогоор дэмжих нь чухал байгааг онцоллоо. Багшийн хөгжлөөс сургалтын амжилт, боловсролын шинэчлэл хамаарах тул нэн тэргүүнд багшаа бэлдье, чадваржуулъя, чадварлаг багшаа улсын сургуульдаа тогтоохын тулд урамшуулъя гэдэг санал давамгайлсан.

-Багшийн үнэлдэг болъё гээд санал гаргаж байна. Багш нарыг чадвараар нь ангилж үнэлдэггүйгээс багш нар чадвараа дээшлүүлэх эрмэлзэлгүй байна уу?

-Боловсролын яам журмынхаа дагуу багш нартаа үнэлгээгээ хийгээд түүнийхээ дагуу урамшууллаа өгөөд явдаг. ЭЕШ-ын англи хэлний шалгалтад ярих, сонсох ур чадварыг шалгах тест байдаггүй. Зүгээр л хэдэн асуулт байдаг. Гэтэл TOEFL шалгалт гэхэд сонсох ойлгох, ярих, түүнийгээ бичих чадваруудыг үнэлдэг. Тэгэхээр ЭЕШ-аа ийм байдлаар авч байж хүүхдүүдийн англи хэлний мэдлэг чадварыг үнэлнэ. Тэгж байж багш нар хүүхдүүдийн ярих, бичих, сонсох чадварт нь анхаарах юм. Тэгэхээр үнэлгээний систем мэдээж чухал.

-Багш нарт ур чадвараас нь шалтгаалаад ялгамжтай цалин хөлс олгодог болох нь зөв үү?

-Манай багш нарын цалин нийтээрээ бага, ер нь нэмэх ёстой гэж боддог. Тэр дундаа бүтээмжээр нь ялгаад өндөр цалин өгөх үү, бага цалин өгөх үү гэдгээ шийдэж болно.

-Англи хэлийг хоёр дахь хэл болгох асуудал яригддаг. Та англи хэлний асуудалд санаа зовниж явдаг гишүүний хувьд үүнийг юу гэж бодож байна вэ?

-Яг одоогоор манай улс үндэсний нэг л хэлтэй. Тэр нь монгол хэл. Англи хэлийг гадаад хэлний түвшинд сайн суралцах ёстой л гэж үзэж байна.

-Кэмбриджийг эсэргүүцэж байгаа гишүүдийн нэг. Заавал Кэмбридж гэхгүйгээр ЕБС-иудын сурагчдын англи хэлний мэдлэгийг дээшлүүлсэн нь дээр үү?

-Кэмбриджийн хөтөлбөр манай улсад албан ёсоор хэрэгжиж эхлээд 8 жил болж байна. Гол онцлог нь байгалийн шинжлэх ухааны хичээлийг нь англи хэл дээр заадаг юм. Татвар төлөгчдийн, та бидний төлж байгаа мөнгөнөөс тухайн хөтөлбөртэй гурван сургуульд арай илүүг зарцуулдаг гэсэн үг. Бусад хүүхдүүдэд зарцуулах мөнгө нь арай бага. Үүнийг шударга бус гэж үзэж байгаа юм. Хамгийн сайн сурлагатай хүүхдүүдийг шигшиж аваад тэндээ сургадаг байхгүй юу. Ердийн сургуультай харьцуулашгүй. Тэгснээс нийтийн боловсролыг сайжруулж, бусад ард түмний хүүхдүүдэд төсвөө ижил хуваарилж, ижил тэгж анхаарал хандуулъя, боловсролын стандартаа олон улсын түвшинд хүргэе гэж байгаа юм.

-Та бүхэн энэ асуудлыг орхигдуулахгүй тууштай явна биз дээ?

-Бидний хийх ёстой олон зүйл байна. Багшийн тасралтгүй хөгжих үйл ажиллагааг дэмжихэд Засгийн газар анхааран ажиллана. Хэрвээ шаардлагатай бол бид том шинэчлэлт хийх, УИХ-ын түвшинд дэд хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэх ч боломжтой. Бүх шатны боловсролыг эргэн харах хэрэгтэй. Үүний үр дүнд Монгол Улсын боловсрол дэлхийд өрсөлдөхүйц болж чадна. Бид дараа дараагийн хэлэлцүүлгийн бүсчлэн хийх санал ирж байгааг харгалзан үзэж, олон сэдвийн хүрээнд үе шаттай зохион байгуулж, мэргэжлийн хүмүүсээ сонсохоор төлөвлөж байна. Хэлэлцүүлгийн үр дүнд боловсролын салбарын бодлогод та бүхний саналыг тусгах болно.

-Хүүхэд хамгааллын асуудал манайд маш муу байгаа нь ойр ойрхон гарч буй хүүхэд хүчирхийллийн аймшигт хэргүүдээс харагдаж байна. Яаж ажиллавал, яавал хүүхдээ хүчирхийллээс хамгаалж чадах юм бэ. Бодлого боловсруулж, хууль санаачлагчийн хувьд таньд ямар санал байна вэ?

-Манай улсад хүүхдийн эрх хаана зөрчигдөж болзошгүй байна, зөрчигдөж байна тэнд хүүхдийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгуллага гэж байдаг. Энэ агентлаг хүүхдийн эрхтэй холбоотой хуулиудын хэрэгжилтийг хангаж ажиллах ёстой байдаг. Мөн бүх сум, дүүргийн нийгмийн ажилтан гэж орон тооны хүмүүс байдаг. Тэд чиг үүргийнхээ хүрээнд хэрхэн ажиллаж байна гэх мэт хэрэгжилт тал дээр судалгаа шинжилгээ хий ёстой гэж бодож байна. Яагаад систем доголдоод, яагаад хууль хэрэгжихгүй байна. Хүмүүс нь, орон тоо нь хүрэлцэхгүй байна уу. Өөр асуудал байна уу. Төсөв мөнгө, хуулиндаа асуудал байна уу гэдгийг тодорхойлж байж засч залруулах ёстой. Хүүхдийг хамгаалах тухай асуудал ганцхан байгууллагын асуудал биш. Иргэдийн асуудал. Боловролын байгууллага, ХНХЯ гэх мэтээр бүх байгууллага оролцоно. Бүх түвшний засаг захиргааны байгууллагууд оролцдог. Иргэд хажуу талын айлд ямар нэг хүчирхийллийн шиж чанартай зүйл байвал заавал мэдэгдэж байх үүрэгтэй. Тухайн мэдээллийг чандлан нууцалж хадгалах үүрэг нь цагдаад байх ёстой гэх мэтчилэн үүргүүдийг нь заагаад өгчихсөн байгаа юм. Гагцхүү хэрэгжихгүй байгаад асуудал байна. Юу нь доголдоод байгааг судалж байж бид ажиллах ёстой.