Сурвалжилга: Нэг машин угаахад 100 литр ус ашигладаг бол саарал ус ашигладаг газрууд 20 литр ус л ашиглаж байна

 Улаанбаатар хотод авто угаалгын үйлчилгээ эрхэлдэг 200 гаруй аж ахуй нэгж байдаг.  Өнгөрсөн жил усны тухай хууль батлагдаж, мэргэжлийн байгууллагууд авто угаалгын газрын үйл ажиллагаанд нь хяналт тавьдаг болсон. Энэхүү хяналтын ажлын гол зорилго нь усны үр ашиггүй хэрэглээг хязгаарлах, цэвэр усны нөөцийг хадгалах, авто угаалгын газруудад усны үр ашигтай хэрэглээг нэвтрүүлэх стандартыг тогтоох юм.  Монголчууд маш олон жилийн өмнөөс усыг дахин боловсруулах талаарх судалгаа, шинжилгээний ажлыг хийж эхэлсэн ч Монгол Улсад саарал усны технологийг бүрэн нэвтрүүлэхэд учир дутагдал их байгаагаас шалтгаалж энэ асуудлыг түр хойш тавьсан. Харин саяхан БОАЖЯ, Экологийн цагдаагийн албатай хамтран “Цэнхэр алт” аяныг зохион байгуулж, саарал ус ашиглалтын талаар хөндлөө. Хэдийгээр “Цэнхэр алт” аян өндөрлөсөн ч усны нөөц, хомсдолын талаар хэзээ ч мартаж болохгүй юм.

Тиймээс бид саарал ус ашиглалтын талаар сурвалжилга бэлтгэлээ. УСУГ-ын мэдээлж байгаагаар “Манайд одоохондоо усыг дахин боловсруулж хэрэглээндээ ашигладаг томоохон үйлдвэрүүд байхгүй. Саарал усыг ундад хэрэглэх ямар ч боломжгүй харин арьс ширний үйлдвэр, авто угаалгын газрууд ашиглаж болдог. Сүүлийн хэдэн жил саарал усыг ашигладаг авто угаалгын газрууд олон болсон. Тэдгээр газрууд хувийн эзэмшлийн өмч учраас саарал ус ашиглах техник, хэрэгслийг өөрсдөө шийдсэн байдаг" гэв. 

-Авто угаалгын газрын 20 хүрэхгүй хувь нь саарал ус  ашигладаг-

 

"УСУГ-т 117 авто угаалгын газар бүртгэлтэй байдаг. Эдгээрээс 34 аж ахуй нэгж усыг дахин боловсруулж саарал ус болгож ашиглаж байна. Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулдаг авто угаалгын газруудыг УСУГ-ын стандартын дагуу ажиллах үүрэг чиглэлийг хүргүүлсэн байдаг.  УСУГ 2011 оноос хойш ус бохирдуулагч аж ахуй нэгж байгууллагуудад цэвэр ус ашиглахыг хориглосон. Нийт авто угаалгын газрын 20 хүрэхгүй хувь нь усыг дахин боловсруулж ашиглаж  байгаа.  Энэ бол маш хангалтгүй үзүүлэлт юм. УСУГ, МХЕГ авто угаалгын газруудыг дараах гурван стандартыг мөрдөж ажиллахыг чиглэл болгодог. Үүнд, машин угаах, машин угаалгын газраас гарсан бохирыг төв цэвэрлэх байгууламжид нийлүүлэх, заавал саарал ус ашигладаг байх стандартууд багтдаг. Мөн усыг бохирдуулж буй байгууллагуудыг усны тухай хуулийн дагуу торгууль ногдуулдаг. Мэргэжлийн байгууллагууд усны эрүүл ахуйн стандартад хяналтыг маш сайн тавьдаг” гэлээ. 

Авто угаалгын газрууд тухайн машины бохирдлоос нь хамаарч бага оврын нэг машиныг угаахад 50-60 литр ус зарцуулдаг. Харин олон автомашин хүлээн авах хүчин чадалтай, том угаалгын газрууд нэг машин угаахад ойролцоогоор 100-150 литр ус зарцуулдаг ажээ. Эхлээд машины гадаргуу дахь шороог унагаж, дугуй, шалавч зэргийг шүршинэ. Дараа нь хөөсөөр шүршиж дахин цэвэр усаар зайлахад нэг автомашинд 100 литр ус өлхөн зарцуулдаг. Машин угаах хүчин чадлаасаа шалтгаалан угаалгын томоохон газар сард ойролцоогоор 60 гаруй тонн ус урсгадаг. Ингэснээр цэвэр усны хомстол үүсгээд зогсохгүй машин угаахад ашиглаж байгаа угаагч бодис нь хөрс бохирдуулдаг сөрөг нөлөөтэй.

Бид дээр дурьдсан саарал усыг хэрэглээндээ нэвтрүүлсэн авто угаалгын үйл ажиллагаатай танилцаж, усыг бодит хэрэглээнд хэрхэн хэмнэж байгаа талаар тодруулахаар саарал ус ашигладаг “Сансар” авто угаалгын газрыг зорилоо. Тэднийх  КТМС-ийн автобусны буудлын чанх урд байрладаг. Том заалтай машин угаалгын газар байв. Биднийг очиход тус газрын захирал ажилтнууддаа зөвлөгөө өгч байж  таарав. Түүнд авто угаалгын газрыг зорьж ирсэн шалтгаанаа тайлбарлаж цөөн хором ярилцав.

-Манайх 7 сая төгрөгийн өртөгтэй ус цэвэршүүлэгчийг ашигладаг-

-Манайх нэг жилийн өмнөөс саарал ус ашигладаг болсон. Энэ төхөөрөмжийг хэрэглэж эхэлснээр усны нөөцийг хэмнэхэд хувь нэмрээ оруулж байна. Мөн санхүүгийн хувьд ч хэмнэлттэй байгаа. Авто угаалгын газар өдөрт хэчнээн автомашин угаах хүчин чадлаасаа хамаарч дунджаар 5 тн усыг ашигладаг. Манайх 7 сая төгрөгийн өртөгтэй ус цэвэршүүлэгчийг байршуулсан. Энэ төхөөрөмжөөр нэг удаа ашигласан цэвэр усны 80 хувийг дахин ашиглах боломжтой байдаг. Хэдийгээр манайх энэ төхөөрөмжийг Хятадаас оруулж ирсэн боловч манай улсад цогц хэлбэрээр ашиглах технологи байхгүй байна. Зарим хүмүүс хэчнээн хүсээд ч хэрэгжүүлэхэд хэцүү байгаа.  Усыг цэвэршүүлэх технологийн асуудлыг харьцангуй өндөр хөгжилтэй улс орны иргэд ярилцдаг асуудал. Манайд дөнгөж эхлэх суурь нь алдаа, оноотой тавигдаж байна. Өмнө нь  усны асуудлаар бидний үйл ажиллагааг зогсоодог байсан. Өнгөрсөн жил /2019/ гэхэд улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулдаг 200 гаруй авто угаалгын газарт МХЕГ-аас шалгалт хийсэн. Тэдгээрээс 104 нь УСУГ харьяалагддаг. Тэдгээр газруудын ихэнхийг нь цэвэр усыг дахин ашигладаггүй хэмээн хаасан. Мэргэжлийн байгууллагууд хяналт шалгалтыг маш сайн тавьдаг. Түүний хүчинд 30 гаруй газар саарал усыг дахин ашигладаг болсон байх. Манайх ч гэсэн тэдний нэг" гэсэн юм. 

Саарал ус боловсруулах төхөөрөмж үнэ өртгийн хувьд өндөр байдаг мэт санагдав. Бизнес эрхлэгчид мэргэжлийн байгууллагаас тавьсан шаардлагыг биелүүлж, Монгол хөрсөнд буулгахад хэцүү ч гэсэн саарал усыг ашиглаж эхлээд нэг жилийн хугацаа өнгөрчээ. Тэд саарал усыг боловсруулахдаа улсын ямар нэгэн байгууллагаас тусламж авалгүйгээр өөрсдөө хэд хэдэн худаг гаргаж, шугам сүлжээний аюулгүй байдлыг хангасан байна.

Бид  “Сансар” авто угаалгаас гараад  Нийслэлийн прокурорын газрын замын эсрэг талд байрлах “Есо ехpress” угаалгын газарт ирэв. Тэднийх бүх автомашиныг гар аргаар биш, автоматаар угаадаг. Тэнд дуу чимээ маш ихтэй. Угаалгын газрын усны нөөц, хэрэглээг хариуцсан мэргэжилтэн эзгүй байсан учраас зохион байгуулагчаас саарал ус ашигладаг талаар нь  тодрууллаа.

-Манайх Улаанбаатар хотод саарал ус ашигласан анхны авто угаалгын газар-

Бидэнтэй зохион байгуулагч С.Номин уулзаж “Саарал усыг 2014 онд үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлснээс хойш ашиглаж байна. Манайх Улаанбаатар хотод анх удаа саарал ус боловсруулах төхөөрөмжийг нэвтрүүлсэн газар. Тухайн үед БОАЖЯ-аас авто угаалгын газруудыг саарал ус ашигладаг болгох шаардлага хүргүүлж эхэлж байсан. Манайхыг 2014 онд байгуулагдаж байхад мэргэжилтнүүд ирж төхөөрөмжийг шалгаж, судалгаа бөглүүлдэг байлаа.  Мөн бусад угаалгын газрын эзэд ирж туршлага судалдаг. Саарал усыг машины гадар шүрших, ариун цэврийн өрөөний суултуурын усанд ашигладаг” хэмээн хөөрөлдөв. Мөн тоног төхөөрөмж байрладаг өрөөндөө дагуулан орж сонирхуулав.

Хоёр авто угаалгын газраар ороход төхөөрөмжид боловсруулсан саарал усыг шугам, хоолойгоор дамжуулан  хадгалдаг  худаг хамгийн чухал мэт санагдав. Учир нь бидний орсон газруудад төхөөрөмжийн ойролцоо 3-4 худаг байв.

Бидний дараагийн зогсоол Баянбүрдийн тойрог байлаа. Тэнд байх “Бишрэлт” авто угаалгын газрыг зорин очив. Тэндхийг хариуцах эзэн нь Хятад хүн байх бөгөөд хэл үл нэвтрэлцэв.

-Саарал ус ашиглах тоног, төхөөрөмжүүдийг судалж байна-

Биднийг хяналт, шалгалтын ажилчид гэж ойлгосон бололтой маш хурдан утас цохиж Э.Түвшинжаргал гэдэг эмэгтэйтэй яриулав. Тэр өөрийгөө бидэнд зохион байгуулагч хэмээн танилцуулаад “Манайх саарал усыг одоохондоо ашигладаггүй. Хараахан тоног төхөөрөмжөө оруулж ирж чадаагүй байна. Бид шаардлагатай тоног төхөөрөмжүүдийг авахаар судалж байгаа” хэмээн ярилаа. Тус авто угаалгын газар нээгдээд удаагүй байгаа бололтой агааржуулалтаас эхлээд шийдэгдээгүй олон асуудал харагдаж байв. 

 Бидний дараагийн очсон газар бол Хүчит шонхор захын ойролцоох авто угаалгын газар байв. Тэдний авто угаалгыг зорин ирсэн шалтгаанаа учирлаж, зохион байгуулагч Г.Гантулгатай уулзаж ярилцав. Тэрбээр "Манай угаалгын газар өнгөрсөн жилээс хойш үйл ажиллагаа явуулахдаа саарал ус ашиглах технологийг ашигласан. Авто угаалгын газрууд нэг удаа машин угаахад  100 л ус ашигладаг бол манайх 20 л ус ашигладаг. Хэрэглэсэн усаа 3 дахин цэвэршүүлж ашигладаг. Мөн манайх саарал усыг дахин ашиглахаас гадна борооны усыг цуглуулж усыг дахин ашиглах төхөөрөмж авах гэж байгаа" хэмээн товч хариулав. Тэднийх гадна, доторх засварын ажилтай байгаа учраас зураг дарахгүй байхыг биднээс хүссэн юм. 

Бид усаа хайрлая, усаа гамная гэж уриалдаг ч усны нөөцийг хадгалах бодит үр дүнтэй арга цөөн хэрэглэдэг бололтой. Харин бидний төдийлөн ойшоодоггүй авто угаалгын газрууд усыг хэмнэхэд томоохон үүрэг гүйцэтгэж байна. Цаашдаа тоног төхөөрөмжийн хүрэлцээ, хангамжийг шийдвэрлэхэд төрөөс туслалцаа үзүүлбэл илүү олон газар саарал ус ашиглаж, усны нөөцийг хадгалахад бодит хувь нэмэр оруулах боломжтой юм.