Монголчууд Итгэлт хамба, Утай, Гүмбэнд очиж,  жилд 400 сая ам.доллар "цацаж" байна

Монгол Улс жилдээ сая жуулчин хүлээгээд авчихвал л бүх юм сайхан болно гэж амтай болгон ярих болсон. Үе үеийн байгаль орчны сайд нарын хамгийн түрүүнд амладаг амлалт ч энэ.  Сая жуулчин хүлээгээд авчихвал Монгол Улсад тэрбум орчим ам.долларын орлого үлдэх боломжтой. Эдийн засагт ч нэмэртэй. Гэвч өнөөдрийг хүртэл бид жуулчин хүлээж авахад зориулж хийсэн ажил бараг л алга. Ганц нэг үзэх, харах зүйл нэмэгдэж, зам харгуй арай дээрдэж байгаа. Гэвч хөдөө гараад явахад ороод бие засчих боловсон бие засах газартай буудаллах цэг алга байхад хэн манайхыг зорьж ирэх вэ дээ. Монголд ирсэн жуулчин нутагтаа очоод "Монгол бүтэхгүй, зам харгуй муутай. Ая тухын тухайд яриад ч хэрэггүй. Ядаж л бие засчих, гараа угаачих газар байхгүй. Хөдөө рүү нь зүглэлтгүй" гээд ярихад л манайхыг зорих гэж байсан хүний бодол өөрчлөгддөг нь тодорхой.

Статистик тоо өөрөө үүнийг батална.  2007 оноос хойш манай улсад жилдээ 400 мянга гаруй л жуулчин ирж байсан. 2007 онд 451.8 мянган жуулчин ирж байж. Түүнээс хойш өсөж, буурч явсаар 2012 онд 475.9 мянга болж жаахан нэмэгдсэн. Гэвч 2015 онд 386.2 мянга руу орж буурсан.  Дараа нь эргэж өссөн ч 2017, 2018 онд 469 мянгаас хэтрээгүй. Энэ тоо л манайд жуулчид ирэх сонирхол багатай хэвээрээ байгааг илтгэнэ.  Харин 2019 оны эхний 10 сарын байдлаар 518.7 мянган жуулчин манай улсад ирж, гялайлгажээ. Түүний 147.4 мянга нь Хятад, 121.1 мянга нь Орос, 95 мянга нь Солонгос, 22 мянга нь Япон жуулчид байна. Үндсэндээ 60 гаруй хувь нь ердөө дөрөв, тавхан улсаас л ирж байна.  

Манай улс 2018 оны эхний 10 сард  аялал жуулчлалын салбараас 491.7 сая ам.долларын орлого олж байж. Харин 2019 оны мөн үед 550.2 сая ам.долларын орлого олж, өмнөх оныхоос 11.9 хувиар өссөн байна.  Бага ч болов өсөж байгаа нь гэрэлтэй мэдээ. Гэвч монголчууд гадагшаа аялахдаа урсгаж байгаа валют жуулчлалын салбараас олж байгаа орлоготой харьцуулшгүй.  3-4 дахин илүү гэдгийг энэ салбарынхан хэлж байна.  

Америк жуулчдын урсгалыг хаасан "боолт" 

Манайд ирж буй жуулчдын ихэнх хувийг Хятад, Орос гэсэн хоёр хөршийн иргэд эзэлж байгаа. Дээрээс нь Солонгос, Япон. Энэ улсуудын араас АНУ жагсана.  2019 оны эхний 10 сард гэхэд манай улсад  17.6 мянган Америк жуулчин ирсэн гэсэн статистик тоо байна.   Уг нь энэ тоо Хятадын жуулчидтай энэ зэрэгцэхгүй ч Солонгосынхоос бага байх учиргүй аж. Тэгвэл Америк жуулчдын урсгалыг боодог "боолт" нь манай төр засгийнхны бодлого холбоотой гэдгийг доктор, профессор О.Сүхбаатар гуай хэлж байна. Саяхан "Аялал жуулчлалын судалгаа-2019" эрдэм шинжилгээний хурал болсон. Энэ хурлын үеэр тэрбээр "Ардчилал ялсны дараа манай төр засгийнхан исламын орнуудаас мөнгө авах гэж байсан юм байлгүй.  Манай улсын хүний амын 6 хувь нь исламын шашинтай гээд зарлачихсан. Үүнээс болоод манайд Америк жуулчид бараг ирдэггүй. Автобус дүүрэн Америк жуулчин ирж байсныг та нар харсан уу. Яагаад гэвэл АНУ-ын засгийн газар хүн амын 5-аас дээш хувь нь исламын шашинтай орнуудад бүлэг жуулчин явуулахгүй байх шийдвэр гаргасан. 

Нэг талаас иргэдийнхээ аюулгүй байдлыг бодож байна. Нөгөө талаас исламын шашинтай орнуудыг эдийн засгаар боох маягтай, тэдэнд мөнгө оруулахгүй гэж тэр. Тийм учраас манай улс энэ ангиллаас яаралтай гармаар байгаа юм" хэмээн ярьсан.  Мэдээж манай улсад исламын шашинтай иргэд цөөнгүй бий байх. Гэхдээ арай ч хүн амын 6 хувь хүрчихээгүй болов уу.  2010 оны судалгаа байна. Нийтдээ 1.9 сая хүнээс ямар шашин шүтдэг талаар асуухад 57.7 мянга нь исламын шашинтай гэж хариулж. Хүн амын 3 хувь гэсэн үг.  Тэгэхээр бид энэ судалгаагаа дэлхий нийтэд цацаж, таниулж, сурталчилж, Америк жуулчдынхаа ирэх урсгалын боож байгаа "боолт"-ыг задлах хэрэгтэй байна. Тэгвэл сая жуулчин авах мөрөөдөлд хүрэхэд нэг алхам ойртоно. 

Итгэлт хамба, Утай, Гүмбэн руу урсч буй Монголын валют 

Дахиад О.Сүхбаатар докторын яриаг жишээ болгоё. Тэрбээр "Хэлмэгдсдэд мөнгө өгч эхэлсэндээ. 1-1.5 сая төгрөг. 1998, 1999 оны үед. Энэ мөнгийг өгсний маргаашнаас л бүх телевизээр Утай, Гүмбэний аялалыг сурталчилж эхэлсэн. Ингээд монголчууд авсан хэдэн төгрөгөө тэнд очоод үрээд дуусгасан. Дараа нь Оросууд бас ашигласан.  Итгэлт хамбыг гаргаж ирээд, манайхны мөнгийг аваад эхэлсэн.  Жилдээ 200 гаруй сая ам.долларыг манайхан тэнд аваачиж хаяж байна. Урагшаа явж байгаатайгаа нийлээд 400 сая ам.долларыг зөвхөн шашны аялагчид гадаадын аялал жуулчлалын компаниудад аваачиж тушаадаг" хэмээн ярьсан. 2019 оны эхний 10 сарын байдлаар манай улс 550 сая ам.долларын орлого олсон тоо байгаа.  Гэтэл зөвхөн шашны аялагчид л жилдээ 400 саяыг Итгэлт хамба, Утай, Гүмбэн, Түвдэд аваачиж "хаяж" байна.  

Манай аялал жуулчлалын салбар эдийн засгаа татаж унагадаг маш том хор болсон гэж О.Сүхбаатар халаглаж байна. Манай аялал жуулчлалын салбарын орлого хэд байгааг хэлсэн. Тэгвэл Монголын жуулчид жилдээ 2 тэрбум ам.доллар гадагш нь аваачиж "цацдаг". Энэ урсгалыг бид зогсооход хэцүү байх. Ядаж багасгах хэрэгтэй. Тэгэхийн тулд жилдээ 400 сая ам.доллар "булшилж" байгаа мөргөлчдийн урсгалыг багасгах шаардлагатай байна. Тийм боломж манайд бий.  Дотоодынхоо шашны аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх боломж ч байгаа гэдгийг энэ салбарынхан яриад байгаа. 

Улстөрчид эдийн засгийн алуурчин болж байна 

2017 оны судалгаа харахад, жилдээ 542.7 мянган гадаадын зорчигч хилээр нэвтэрчээ.  Гэтэл дотоодоос давхардсан тоогоор 2.4 сая хүн хилээр гарч, гадаадад зорчжээ.  Гадаадад зорчсон Монгол иргэдийн 75.3 хувь нь БНХАУ, 15.9 хувь нь ОХУ, 4.0 хувь нь БНСУ, 1.0 хувь нь Япон, үлдсэн 3.9 хувь нь бусад улс руу явсан байгаа юм. Солонгос руу явж байгаа хүмүүсийн ихэнх нь ажиллах зорилготой байгаа. Харин хоёр хөрш рүү зорчиж байгаа иргэдийн цөөнгүй нь шашны аялал жуулчлал хийж байгаа юм. 2017 онд гадаадад зорчсон 2.4 сая хүний 4.3 хувь нь жуулчлах зорилготой гэж мэдүүлж. Үндсэндээ 100 гаруй мянган хүн гэсэн үг.  Тэдний хэд нь Итгэлт хамба, Утай, Гүмбэн, Түвд, Дарамсалаг зорьсон гэсэн нарийн судалгаа алга. Гэхдээ ихэнх хувь нь гэвэл гөрдсөн болохгүй. 

Монголчууд хоёр хөрш  рүү болон Энэтхэг, Түвд рүү шашны аялал жуулчлал хийж, жилдээ 400 сая ам.доллар аваачиж "асгаж" байгаагийн нэг гол буруутан нь улстөрчид. Сонгуулийн өмнө намдаа ажиллах гэж байгаа хүмүүсээ болон тойргийнхоо сонгогчдыг урагш, хойш нь явуулдаг. Ихэнхдээ Итгэлт хамба, Утай, Гүмбэн явуулна. Сонгуулийн дараа ч гэсэн намаа ялуулахын төлөө ажилласан хүмүүсийг хэдэн зуугаар нь, автобус автобусаар нь явуулдаг. Ингээд л улс төр, шашны нөлөөгөөр аялал жуулчлал эдийн засгаа татаж унагадаг салбар болчихлоо. Улстөрчид эдийн засгийн алуурчид болж хувирсан гэсэн үг. Аялал жуулчлалаас өөр улсаасаа 2 тэрбум ам.доллар гадаадад аваачиж "асгадаг" салбар байхгүй гэдгийг судлаачид хэлж байна.