Ц.Болорчулуун: ОХУ-аас 80 мянган тонн улаан буудай импортолсон, ургац хураатал гурилын нөөцөд санаа зоволтгүй

ОХУ-аас импортлох улаан буудай, ногоочид болон жимс тариалах тариаланчдад 150 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээл олгох зэрэг ажил ямар шатандаа яваа талаар ХХААХҮЯ-ны Газар тариалангийн хөгжлийн бодлого зохицуулалтын газрын дарга Ц.Болорчулуунаас тодрууллаа.

-Энэ жил хэчнээн га газар тариалалт хийхээр бэлтгэж байгаа вэ?

-Улсын хэмжээнд энэ жил 360 мянган га-д улаан буудай тариална. 15 мянга га-д төмс, 9000 га-д хүнсний ногоо, 7.3 мянган га-д жимс жимсгэнэ, 31 мянган га-д тосны ургамал, 40-өөд мянган га-д тэжээл тариалахаар төлөвлөгөө гаргасан юм. Одоо үүсэж байгаа нөхцөл байдалтай уялдуулж, төмс, хүнсний ногооны тариалалтыг 1000-1500 га-гаар нэмэгдүүлэхээр төлөвлөж байгаа. Тухайлбал, 16 мянга га-д хүргэж төмс тариалъя. 11.6 мянга га-д хүнсний ногоо тариалъя гэсэн төлөвлөгөө гаргаад ажиллаж байна. Төлөвлөсөн хэмжээнд тариалалт хийх үрийн нөөцтэй байгаа.

-Энэ жил цаг агаарын нөхцөл байдал ямар байх талаар урьдчилсан дүгнэлт гарсан байх. Улаан буудайн тариалалтад сөргөөр нөлөөлөхөөр байх нь уу?

-ЦУОШГ-аас дулааны улирлын төлөв байдал гарсан. Энэ төлөв байдалд үндэслэж манай Ургамал, газар тариалангийн хүрээлэн энэ хаврын агро технологийн зөвлөмжийг гаргасан байгаа. Өнгөрсөн жилтэй харьцуулахад, тариалангийн бүс нутгуудаар дөрөвдүгээр сард салхи шуурга багатай байлаа. Тавдугаар сар дөнгөж гараад тариалангийн зарим бүс нутгаар хур тунадас орлоо. Ойрын өдрүүдэд ч хур тунадастай байх урьдчилсан тооцоолол гарсан. Өнгөрсөн жилтэй харьцуулахад, хөрсний чийг харьцангуй сайн байна.

-Хаврын тариалалтын хүрээнд тодорхой арга хэмжээнүүдийг ХХААХҮЯ-аас  авч хэрэгжүүлж байна?

-Хаврын тариалалтын үед үүсэж байгаа нөхцөл байдалтай уялдуулаад Засгийн газраас анхаарал хандуулж, тодорхой шийдлүүдийг гаргаж ажиллаж байна. Тухайлбал, дөрөвдүгээр сарын 15-ны өдөр 14 заалт бүхий 134 дүгээр тогтоолыг баталсан. Энэ тогтоолд тусгаснаар бид тариалах талбайн хэмжээгээ бууруулахгүй. Бүр зарим газар шинээр үр тариа, төмс, хүнсний ногоо тариалж буй тариаланчдад нэмж газар олгохыг аймаг, сумын Засаг дарга нарт чиглэл болгосон. Түүнээс гадна, хаврын тариалалтыг тогтвортой явуулах, үнийг тогтвортой байлгах нөхцөл бүрдүүлэх зорилгоор тариалан эрхлэгчдэд 150 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээл олгох шийдвэрийг гаргасан. Хаврын тариалалт эхэлсэн энэ үед тариаланчид хэзээ зээл олгож эхлэх талаар байнга асууж, ярьж байна. ХХААХҮЯ-наас Монгол Улсын Хөгжлийн банкинд шаардагдах материалаа хүргүүлчихсэн. Хөгжлийн банкны эрсдэлийн хороо бидний хүсэлтийг хэлэлцэх юм билээ. Ойрын өдрүүдэд асуудлыг шийдэж, тариаланчдад олгохоор хамтарч ажиллаж байна.

-Энэ зээлд хамрагдах тариаланчид ямар шалгуур үзүүлэлтийг хангах ёстой вэ?

-Энэ зээлд хамрагдах аж ахуйн нэгж, иргэдийн чиглэл тодорхой. Тэжээл, тосны ургамал, төмс, хүнсний ногоо тариалагчид болон хүлэмжийн аж ахуйн эрхлэгчид энэ зээлд хамрагдах боломжтой. Бусад чиглэлийн бизнес эрхэлж байгаа хүмүүс хамрагдах боломж байхгүй. Бид 21 аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газраар дамжуулаад зээлэнд хамрагдах 10 гаруй мянган аж ахуйн нэгж, иргэний судалгааг гаргаад, Хөгжлийн банкинд хүргүүлсэн. Энэ 10 гаруй мянган аж ахуй нэгж, иргэн зээлэнд хамрагдах бүрэн боломжтой гэж ойлгож болно.

-ОХУ-аас импортоор авах улаан буудайгаа татаж амжсан уу. Талыг нь авсан гэсэн мэдээлэл гараад байгаа. Энэ талаар тодорхой мэдээлэл өгөөч?

-Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөс өнгөрсөн жилийн ургац хураалтын дүнтэй холбоотойгоор дутагдах хэмжээний 60 мянган тонн хүнсний улаан буудайг импортлох зөвлөмж гаргасан. Энэ хүрээнд аж ахуйн нэгжүүдэд квотыг олгоод ажилласан. Энэ явцад дэлхий нийтийг хамарсан цар тахлын улмаас аюулгүй байдлын хүрээнд тодорхой хэмжээний нөөцтэй байх чиглэлийг ҮАБЗ-өөс өгсөн. Тиймээс нэмж 100 мянган тонн улаан буудайг импортлох квотыг аж ахуйн нэгжүүдэд олгосон. 2020 оны зургадугаар сарын 30-ны дотор нийтдээ 160 мянган тонн хүнсний улаанбуудай импортлох зөвшөөрөл өгсөн. Гэвч ОХУ үүсээд байгаа нөхцөл байдалтайгаа уялдуулж, эхний хагас жилдээ улаан буудайн экспортоо 7 сая тонноос хэтрүүлэхгүй байх шийдвэр гарсан. Тиймээс Оросын Хөдөө аж ахуйн яамнаас өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын 26-ны өдрөөс улаан буудайныхаа экспортыг зогсоох шийдвэр гаргасан. Өнөөдрийн байдлаар манай улсын хилээр 68 мянган тонн хүнсний улаан буудай орж ирээд байна. 12-13 мянган тонн буудай замд яваа. Нийтдээ 80 мянган тонн хүнсний улаан буудай импортоор авлаа гэж ойлгож болно.

-80 мянган тонн улаан буудай дотоодын хэрэгцээг хангахад хүрэлцэнэ биз дээ?

-Манай улсад дутагдаж байсан нь 60 мянган тонн. Дээрээс нь нэмээд 20 мянган тонныг авчихлаа гэсэн үг.  Энэ оны шинэ ургацтайгаа залгах хэмжээний буудай, гурилын нөөцтэй болсон гэж ойлгож болно.

-Төмс, хүнсний ногооны үнэ нэмэгдэж байна гэсэн мэдээлэл гарч эхэлсэн. Дотоодын төмс, хүнсний ногооны тариалалтын хэмжээг нэмэгдүүлэх бодлого барьж байгаа юм байна. Үүнээс өөр ямар бодлого барьж байгаа вэ?

-Дэлхий нийтийг хамарсан цар тахлын улмаас хөрш болон бусад гадны орнууд хүнсний бүтээгдэхүүнийхээ экспорт, импортод хязгаарлалтад хийж байгаа. Тиймээс импорт нэлээд хумигдаж байна. Энэ нөхцөл байдалтай холбогдуулаад бид өөрсдөө хүнсний нөөцөө дотооддоо бэлтгэх зайлшгүй шаардлага тулгарч байгаа. Тийм учраас хүнсний ногооныхоо тариалалтыг нэмэгдүүлж, дотоод хангамжийг зохих түвшинд байлгая. Улмаар тодорхой хэмжээний хүнсний бүтээгдэхүүний нөөцтэй байя гэдэг бодлогыг гаргаад ажиллаж байна.