Жон Брауны их сургуулийн Испани хэлтэнгүүдийг сонгон шалгаруулах албаны захирал Маркос Гутиеррес 2003 онд Панамаас гэр бүлийнхээ хамт АНУ-д иржээ. Тэр 10 настай байжээ. “Бидний төлөө анхаарал халамж тавих Бурханд үргэлж найддаг гэсэн сэтгэлийн түгшүүр үргэлж байсан” гэж тэр хэлэв.
Гутиерресийн гэр бүл Коста Рикагаас гаралтай бөгөөд Калифорни руу нүүж, АНУ-ын хамаатнаараа дамжуулан байнгын оршин суух хүсэлтээ гаргажээ. Тэд жуулчны визний хугацаа дуусахаас өмнө статусаа солих хүсэлтийг хуулийн дагуу явуулсан. Гэвч хэдэн сар өнгөрч, АНУ-ын Иргэншил, Цагаачлалын албанаас ямар ч хариу ирээгүй.
Гутиерресийн эцэг эх Коста Рика руу буцаж очоод хариу хүлээж болох байсан ч тэдний өргөдлийг боловсруулах дундаж хугацаа 15-22 жил байв. Тэд үлдэхээр шийдсэн.
“Хүлээлтийн хугацаа маш хэцүү байсан, би энд хууль эрх зүйн статусгүй байх ямар байдгийг бид огт яриагүй гэж бодож байна” гэж Гутиеррес хэлэв. “Хэрвээ тэд биднийг Панам руу буцааж авбал шударга байх болно гэж би үргэлж боддог байсан. Хүн болгон тэгж хардаггүй, гэхдээ энэ бол хууль.”
АНУ-ын хилийн эрх баригчид 2020 оноос хойш ойролцоогоор 11 сая цагаачидтай тулгарсан тухай мэдээлсэн бөгөөд 2023 оны санхүүгийн жил АНУ-ын хууль бусаар хил нэвтэрсэн тохиолдол нэг жилийн дотор түүхэн дээд хэмжээнд хүрсэн байна. Наад зах нь 1.7 сая бичиг баримтгүй цагаачид баригдахаас зайлсхийжээ. Эдгээр өндөр тоо нь АНУ-ын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон Дональд Трампын үй олноор албадан гаргах уриалгыг дэмжсэний зэрэгцээ АНУ-ын үйлдвэрүүд болон олон жилийн турш АНУ-д амьдарч буй хууль бус цагаачдад бодлого хэрхэн нөлөөлөх вэ гэсэн асуултыг төрүүлэв.
Трампын хилийн ван Том Хоман өнгөрсөн жил сонсогчдод хандан хэлэхдээ, хэрвээ Трамп сонгогдвол Хоман “энэ улсын түүхэнд байгаагүй хамгийн том албадан гаргах хүчнийг” удирдана гэж хэлсэн. Сонгуулиас хойш хоёр долоо хоногийн дараа тэрээр засаг захиргаа эхлээд хүчирхийллийн бүртгэлтэй эсвэл албадан гаргах тушаал гарсан хууль бус цагаачдыг албадан гаргах болно гэж тэр хэлэв.
CBS News/YouGov-ын 6-р сард явуулсан санал асуулгаар АНУ-ын Латинчуудын 53% нь хууль бус цагаачдыг зайлуулахыг дэмжсэн байна. Гэхдээ хөнжил нүүлгэх талаар асуухад энэ тоо буурч байна: Латинчуудын зөвхөн 24% нь АНУ-д амьдардаг бүх бичиг баримтгүй цагаачдыг албадан гаргахыг дэмжиж байна.
Даллас Баптист Их Сургуулийн Мексикийн график дизайнер Густаво Моран “Тэд хилээ нээсэн нь үнэхээр буруу гэж би бодож байна.” Харин бөөнөөр нь албадан гаргахын онцлогийн талаар асуухад тэрээр анхааруулга өгсөн. “Би бүх хүмүүст ижил дүрмийг ижил байдлаар хэрэглэх нь шударга бус гэж бодож байна, учир нь хэрэв та цэргийн алба хааж байгаа хүмүүсийг авч үзвэл … мэдээж тэднийг гавьяанд тооцож болно” гэж тэр хэлэв.
Ихэнх хууль бус цагаачид цагаачлалын хэрэгжилтийн хурдаас хамааран албадан гаргах тушаал хүлээн авахгүй байж магадгүй юм. Манхэттэний хүрээлэнгийн төгсөгч Даниел Ди Мартино надад хэлэхдээ “Ердөө 1.3 сая хүнийг албадан гаргах тушаал өгсөн бөгөөд хууль ёсоор албадан гаргах тушаал өгөөгүй хүмүүсийг албадан гаргах боломжгүй” гэж надад хэлэв. “Гэмт хэрэг үйлдсэн хүмүүс болон албадан гаргах тушаал идэвхтэй байгаа хүмүүс бол Трампын томилсон хүмүүс эхлээд араас нь хөөцөлдөх болно гэж хэлсэн.”
Ди Мартино хэлэхдээ, ерөнхийлөгч Жо Байдены бүрэн эрхийн хугацаанд тус улсад хууль бус цагаачдын тоо нэмэгдэж байгаа нь ирж буй засаг захиргааг албадан гаргах асуудлыг цаашид чухалчлахад түлхэц өгч магадгүй юм. “Бид (Трампын) эхний бүрэн эрхийн хугацаанд зарцуулагдаагүй байдлаар албадан гаргах ажиллагааг хэрхэн эрчимжүүлэхэд илүү их анхаарал, нөөц зарцуулна гэж бодож байна” гэж тэр хэлэв.
Цагаачдын хөдөлмөрөөс ихээхэн хамааралтай АНУ-ын эдийн засгийн салбарууд, ялангуяа хөдөө аж ахуй, барилгын салбарууд бөөнөөр нь албадан гаргахад өртөж болзошгүй. Хуулиар оршин суух боломжийг өргөжүүлэхийн зэрэгцээ цагаачлалын хоцролтыг багасгах шинэчлэл нь албадан гаргах үед эдийн засгийг эрчимжүүлэх боломжтой. Цагаачлалын бодлогын чиглэлээр мэргэшсэн Ди Мартиногийн тооцоолсноор дээд боловсролтой залуу цагаачид тус улсад үлдэхийг зөвшөөрвөл насан туршдаа АНУ-ын төсвийн алдагдлыг дор хаяж 1 сая доллараар бууруулна.
Гэвч ихэнх Бүгд найрамдах намынхан одоогийн цагаачлалын бодлого нь хууль зөрчихөд түлхэц өгч, америкчуудын ажлын байр болон бусад боломжийг эрсдэлд оруулж байна гэж маргадаг. “Хилийн томоохон хямралын улмаас Бүгд найрамдах намын хууль тогтоогчид эрх зүйн статусгүй хүмүүст хууль эрх зүйн статус олгох аливаа зүйлийг батлах сонирхол алга” гэж Ди Мартино хэлэв.
Гэсэн хэдий ч Трамп саяхан H1-B визийг дэмжиж, Хүүхдийн насыг хойшлуулах хөтөлбөрт оролцогчдыг иргэншүүлэхийг дахин оролдсон нь Бүгд найрамдахчуудын цагаачлалыг дэмжигч бодлогын шинэ хэлбэр нэмэгдэж байна гэсэн үг юм. 2018 онд Сенат 1.8 сая DACA хүлээн авагчийг хилийн ханыг санхүүжүүлэхийн тулд хууль ёсны болгох саналыг удаа дараа няцаасан боловч Сенатын цөөнхийн удирдагч Чак Шумер өнгөрсөн долоо хоногт энэ удаад “Бид баяртай байх болно” гэж мэдэгдэв.
Ди Мартино хоёр намын хэлэлцээр байгуулах магадлал бага хэвээр байгаа ч Конгресс дахь Бүгд найрамдахчуудын нэгдсэн фронт нь цагаачлалын тогтолцооны үр ашиггүй байдлыг шийдвэрлэхэд хангалттай гэж үзэж байна. “Хилийг баталгаажуулсны дараа хэрэв хэн нэгэн цагаачлалын шинэчлэлийг удирдаж чадвал тэр нь Дональд Трамп шиг хүн байх байсан гэж би бодож байна” гэж тэр хэлэв. “Хэрэв тэр цагаачлалын шинэчлэлийн хуулийн төслийг дэмжвэл энэ нь батлагдах болно гэж би бодож байна.”
Гутиеррес 2014 онд DACA статусыг авсан нь түүнд өндөр ур чадвартай цагаач болж, АНУ-д ажиллах боломжийг олгосон. Тэрээр эцэст нь гэрлэж, 2021 онд иргэншилтэй болсон. Гэвч түүний хувьд цагаачлалын шинэчлэл нь үндэсний аюулгүй байдлын нэгэн адил чухал хэвээр байна.
“Хууль баталж, үр дагаврыг нь дагаж мөрдөх нь сайн хэрэг” гэж тэр хэлэв. “АНУ үүнийг хийж чадна гэж би бодож байна, тэр үед энэ улсад хувь нэмрээ оруулахыг үнэхээр хүсч буй гайхалтай хүмүүсийг авч үлдэх болно. Хэрэв бид энэ хоёрыг хоёуланг нь сайн хийж чадвал энэ нь бүх Америк тивд тустай байх болно.”
