Н.Пүрэвдагва: "Анна Каренина" романы хувьд арга байхгүй сонгодог, жүжгийн тухай сонгодог эсэхийг би мэдэхгүй байна

Үндэсний тэргүүлэгч www.zaluucom.mn сайт “Номын хавчуурга” утга зохиолын подкастынхаа долоо дахь дугаарыг уншигч, сонсогч та бүхэнд толилуулж байна. Энэ удаагийн зочин орчуулагч, зохиолч, профессор Норовын Пүрэвдагва. Тэрбээр Лев Толстойн алдарт "Анна Каренина" романыг жүжиг болгон бичсэн м. Өмнө нь Гоголийн "Амьгүй албат", Гётегийн "Фауст"-ыг жүжиг болгож байсан "том амьтан". Лев Толстойн "Адууны түүх" зохиолыг жүжиг болгосон зохиолч.  

Я.Баяраа: Би хэсэгтээ яруу найргаас хөндийрч, эрч хүчээ судалгаанд зориулна

Үндэсний тэргүүлэгч www.zaluucom.mn сайт “Номын хавчуурга” утга зохиолын подкастынхаа зургаа дахь дугаарыг уншигч, сонсогч та бүхэнд толилуулж байна. Энэ удаагийн зочин “Алтан өд” шагналт, яруу найрагч Ядамсүрэнгийн Баяраа. Тэрбээр хэдхэн хоногийн өмнө яруу найргийн тав дахь түүврээ “Бороонд норсон Чехов” нэртэйгээ хэвлүүлсэн билээ. 

Н.Гантулга: 20 настайдаа “Голын цаана” шүлгээрээ би өөрийнхөө яруу найргийн мөн чанарыг тодорхойлсон

Үндэсний тэргүүлэгч www.zaluucom.mn сайт “Номын хавчуурга” утга зохиолын подкастынхаа тав дахь дугаарыг уншигч, сонсогч та бүхэнд толилуулж байна. Энэ удаагийн зочин “Болор цом”-ын эзэн яруу найрагч, сэтгүүлч  Норовын Гантулга.  

С.Начин: Амьдран буй цаг хугацаандаа ядаж гурван сайхан шүлэг үлдээчих юмсан гэж боддог

Үндэсний тэргүүлэгч www.zaluucom.mn сайт “Номын хавчуурга” утга зохиолын подкастынхаа дөрөв дэх дугаарыг уншигч, сонсогч та бүхэнд толилуулж байна. Энэ удаагийн зочин  Гомбын Сэр-Одын нэрэмжит шагналт яруу найрагч Сайнжаргалын Начин.

О.Цэнд-Аюуш: Хүн л юм чинь “Болор цом”-д түрүүлж чадсангүй дээ гэж санаашрах үе байсан

Үндэсний тэргүүлэгч www.zaluucom.mn сайт “Номын хавчуурга” утга зохиолын подкастынхаа гурав дахь дугаарыг уншигч, сонсогч та бүхэнд толилуулж байна. Энэ удаагийн зочин Монголын зохиолчдын эвлэлийн шагналт, яруу найрагч Оюунцэцэгийн Цэнд-Аюуш.  

П.Батхуяг:  Өнгөрсөн хугацаанд бид авьяасгүй хүмүүст  их том ангархай гаргаад өгчихөж

Үндэсний тэргүүлэгч www.zaluucom.mn сайт “Номын хавчуурга” утга зохиолын подкастынхаа хоёр дахь дугаарыг уншигч, сонсогч та бүхэнд толилуулж байна. Энэ удаагийн зочин зохиолч, яруу найрагч, СУИС-ийн багш, хэл шинжлэлийн ухааны доктор, судлаач, шүүмжлэгч  Пүрэвхүүгийн Батхуяг.  

Н.Минжинсайхан: Яруу найрагчид  дууны шүлэг бичихгүй бол өөр хэн бичиж, дуу бүтээх юм

Үндэсний тэргүүлэгч www.zaluucom.mn сайт “Номын хавчуурга” утга зохиолын подкастыг эхлүүлж байна. Манай подкастын хамгийн анхны зочноор Г.Сэр-Одын болон Монголын зохиолчдын эвлэлийн шагналт, яруу найрагч, сэтгүүлч Н.Минжинсайхан оролцлоо.

Ц.Мөнхцэцэг: УИХ-ын хариуцлагыг өндөрсгөж, Засгийн газрын тогтворт байдлыг хангах чиглэлээр өөрчлөлтүүд орно

Өнгөрсөн долоо хоногт Үндсэн хуулинд нэмэлт, өөрчлөлт хийх төсөл өргөн баригдсан. УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэнгийн өчигдөр мэдээлснээр Үндсэн хуулинд өөрчлөлт оруулах асуудлаар ард нийтийн санал асуулга явуулж, ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэх юм байна. Тийм учраас Үндсэн хуулинд орж буй нэмэлт, өөрчлөлтүүдийн талаар уншигч та бүхэндээ мэдээлэл өгөх үүднээс судлаачдын байр суурийг цуврал байдлаар хүргэж байна. Ингээд хууль тогтоох болон гүйцэтгэх засаглалын чиглэлээр Үндсэн хуулинд ямар нэмэлт, өөрчлөлт орж байгаа талаарх улс төр судлаач, доктор Ц.Мөнхцэцэгийн нийтлэлийг толилуулж байна.   Монгол Улс ардчилсан нийгэмд шилжиж, 1992 онд Үндсэн хуулиа баталснаас хойш 27 жил өнгөрч улс төр, нийгэм, хүн ам зүй, эдийн засгийн гэх мэт олон хүчин зүйлс өөрчлөгдлөө. Үүнийг дагаад Үндсэн хуулийн зарим заалтуудыг өөрчлөх нь зүй ёсны зүйл болж байна. Тухайлбал, хууль тогтоох болон гүйцэтгэх засаглалын чадамжийг сайжруулах, төрийн тогтолцоон дахь хяналт-тэнцвэрийн механизмыг боловсронгуй болгох зэрэг асуудлыг Үндсэн хуулинд өөрчлөлт оруулж байж шийдэхээс өөр аргагүй юм. Үндсэн хуулинд өөрчлөлт оруулах зүй ёсны үндэслэл байгаа тухай улс төр судлаачид, хуульчид зэрэг олон мэргэжилтэн, эрдэмтдийн удаа дараагийн судалгаа, дүгнэлтүүд гарсны зэрэгцээ сүүлийн гурван удаагийн УИХ  дамжин Үндсэн хуулинд өөрчлөлт оруулах асуудал яригдсан юм. Тухайлбал, Үндсэн хуулинд өөрчлөлт төслийг 2011, 2012, 2015 онуудад УИХ-д өргөн мэдүүлж байсан билээ. Энэ удаагийн УИХ-аар Үндсэн хуулинд өөрчлөлт оруулах ажлын хэсгийг   2016 онд УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцангаар ахлуулан байгуулсан билээ. Ажлын хэсгээс Үндсэн хуулинд оруулах нэмэлт өөрчлөлтийг дараах чиглэлээр хийхээр санал оруулсан байна. Үүнд: Ø  Парламентын ардчиллын төлөвшлийг төгөлдөржүүлэх Ø  Гүйцэтгэх эрх мэдлийн тогтвортой байдлыг хангах Ø  Улсын Их Хурлын хяналтыг боловсронгуй болгох Ø  Шүүх эрх мэдлийн хариуцлага, хараат бус байдлыг хангах Ø  Нутгийн удирдлагын тогтолцоог боловсронгуй болгох                Энэхүү нийтлэлд Монгол улсын Үндсэн хуулинд орж буй нэмэлт өөрчлөлтүүдээс УИХ болон Засгийн газрын үйл ажиллагаатай холбоотой голлох заалтуудыг олон нийтэд танилцуулах үүднээс авч үзлээ.   Дордуулсан долоон өөрчлөлтийг засна   Монгол улсын 1992 онд батлагдсан Үндсэн хуулинд 2000 онд УИХ-аас хоёр нэмэлт, таван өөрчлөлт хийсэн нь олон нийтэд “Дордуулсан долоон өөрчлөлт” гэж шүүмжлэгдэх болсон билээ. Тэгвэл энэ удаагийн Үндсэн хуулинд орж буй нэмэлт өөрчлөлтөөр энэхүү “Дордуулсан долоон өөрчлөлт”-ийг буцааж 1992 оны анхны заалтыг сэргээх юмуу засч сайжруулж байгаа юм. Тухайлбал, 1992 оны Үндсэн хуулийн 27.1-д “Улсын Их Хурлын ээлжит чуулган хагас жил тутам нэг удаа далан таваас доошгүй ажлын өдөр чуулна” хэмээн заасан байсныг 2000 оны нэмэлт, өөрчлөлтөөр “Улсын Их Хурлын ээлжит чуулган хагас жил тутам нэг удаа тавиас доошгүй ажлын өдөр чуулна” гэж өөрчилсөн нь парламентын тасралтгүй ажиллагааг хязгаарлан хууль тогтоох ажлын бүтээмжийг сулруулсан билээ. Тэгвэл энэ удаа 2000 оны өөрчлөлтийг буцааж УИХ-ын ээлжит чуулганы нэг удаагийн хуралдааны хугацааг 75-аас доошгүй ажлын өдөр болгохоор төсөлд заажээ. Мөн олон нийтийн дунд дээрх долоон өөрчлөлтийн хамгийн их шүүмжлэгддэг заалт болох Үндсэн хуулийн 29 дүгээр зүйлийн нэг дэх хэсэгт орсон өөрчлөлтөөр “УИХ-ын гишүүн Засгийн газрын гишүүн байх”-ыг зөвшөөрсөн явдлыг энэ удаа мөн буцааж “Улсын Их Хурлын гишүүн нь Үндсэн хуульд өөрөөр заагаагүй бол албан үүрэгт нь үл хамаарах ажил, албан тушаал хавсарч болохгүй” гэж оруулсан. Түүнчлэн Засгийн газрын гишүүн Улсын Их Хурлын гишүүнээр хавсран ажиллахыг хязгаарлаж “Ерөнхий сайд болон Засгийн газрын дөрвөөс илүүгүй гишүүн Улсын Их Хурлын гишүүний албан тушаалыг хавсарч болно” гэж оруулсан байна. 2000 оны долоон өөрчлөлтийн нэг болох Үндсэн хуулийн 27 дугаар зүйлийн зургаа дахь хэсэгт оруулсан “УИХ-ын чуулганы болон Байнгын хорооны хуралдаан гишүүдийн олонхи нь хүрэлцэн ирснээр хүчинтэйд үзэж хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхийн саналаар ихэнх асуудлыг илээр санал хурааж шийдэх” явдлыг энэ удаагийн өөрчлөлтөөр халж байгаа нь их ач холбогдолтой юм. Учир юу гэвэл дээрх заалтын дагуу УИХ-ын нийт гишүүдийн 39 хүрэлцэн ирснээс ирц бүрдэж, ердөө 20 гишүүний саналаар хууль батлах боломжтой болсон нь чанаргүй, тогтворгүй, үр нөлөөгүй хууль гарах сөрөг үр дагавар бий болсон билээ. Энэ байдал нь асуудлыг олонхиор шийдэх зарчмыг алдагдуулж, төлөөллийн үүрэг, ач холбогдлыг бууруулсан гэж судлаачид үздэг юм. Тэгвэл энэ заалтыг “Үндсэн хуульд өөрөөр заагаагүй бол хуулийг Улсын Их Хурлын нийт гишүүний олонхийн саналаар эцэслэн батална”гэж өөрчилж байгаа юм.   УИХ-ын зарим хэтийдсэн эрх мэдлийг хязгаарлаж, хариуцлагын өндөрсгөнө   Үе үеийн УИХ-ын үйл ажиллагааны нэгэн шүүмжлэл дагуулсан асуудал нь гишүүн бусдын өмнөөс санал өгөх, чуулганы хуралдааныг таслах явдал байсан. Өөрөөр хэлбэл дэг зөрчсөн гишүүдэд хүлээлгэх хариуцлага тодорхойгүй байсныг энэ удаагийн Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр засаж байна. Үндсэн хуулийн 27.7-д “Улсын Их Хурлын гишүүн чуулганы болон Байнгын хорооны хуралдаанд биеэр оролцож санал өгнө. Улсын Их Хурлын гишүүн бусад гишүүнийг төлөөлж санал өгөхийг хориглоно”, 29.4-д “Улсын Их Хурлын гишүүн чуулганы болон Байнгын хорооны хуралдаанд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй цагийн нийлбэр нь тухайн ээлжит чуулганы нийт хугацааны гуравны нэгээс хэтэрсэн бол Улсын Их Хурал түүнийг гишүүнээс нь эгүүлэн татна” гэсэн заалтуудыг шинээр оруулахаар саналд тусгасан байна. 1992 оны Үндсэн хуулинд зайлшгүй нэмэлт оруулах нэг шаардлага нь УИХ-ын зарим эрх мэдэл хэтийдсэн байдгийг засах, тухайлбал УИХ-ын төсвийн талаарх бүрэн эрхийг хязгаарлах явдал. Учир юу гэвэл Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн төсвийг УИХ-ын гишүүд өөрсдийн үзэмж, тойргийн эрх ашгийн үүднээс асар их тарамдуулдаг, зардлыг ихээхэн нэмдэг явдал нь Монгол улсад тогтож үүнээс болж төсвийн сахилга бат алдагдах, тооцоо судалгаан дээр үндэслэсэн төрийн бодлого хэрэгжиж чадахгүй байдалд хүрсэн билээ. Тэгвэл дэлхийн улс орнуудад төсвийн сахилга баттай холбогдуулан төсөв батлах шатанд парламентын оролцоог багасгах явдал түгээмэл байна. Парламентын зүгээс төсвийг батлахад идэвхтэй оролцох нь төсвийн зарлагыг орлогоос давуулах, эдийн засгийн тооцоо судалгаагүй, улс төрийн амлалтад суурилсан буруу хуваарилалтыг бий болгох эрсдэлийг үүсгэдэг учраас улс орнуудын парламент Засгийн газраас мэдүүлсэн төсвийн төслийг огт өөрчлөхгүй буюу маш бага хэмжээний өөрчилж баталдаг эсвэл төсвийн зарлагын хэмжээ нэмэгдүүлэлгүйгээр зүйл заалт хооронд шилжүүлэх зэрэг зарим өөрчлөлт оруулах нь түгээмэл юм. Байдал ийм байгаа учаас Үндсэн хуулийн 25.1.7-д “Төрийн санхүү, зээл, албан татвар, мөнгөний бодлого, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн бодлого, үндсэн чиглэлийг тодорхойлж, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, улсын төсөв, түүний гүйцэтгэлийн тайланг батлах. Улсын төсвийг хэлэлцэн батлахдаа Засгийн газрын зөвшөөрөлгүй зардлын шинэ төрөл үүсгэх, зарлага нэмэгдүүлэхийг хориглоно” гэсэн өөрчлөлт оруулж байгаа юм байна. Үндсэн хуулинд оруулж буй өөрчлөлтүүдээс нэгэн онцлох заалт нь УИХ-ын хариуцлагыг нэмэгдүүлэх үүднээс УИХ тарах механизмыг илүү тодорхой болгож 22.3-д “Улсын Их Хурлын анхдугаар чуулганы хуралдаан эхэлснээс дөчин тав хоногийн дотор, эсхүл Ерөнхий сайдыг шинээр томилох нөхцөл үүссэн өдрөөс хойш гуч хоногийн дотор Ерөнхий сайдыг томилоогүй бол Улсын Их Хурлыг тараах шийдвэрийг Ерөнхийлөгч гаргана, 22.4-д Энэ зүйлийн 2, 3 дахь хэсэгт заасны дагуу шийдвэр гаргаснаас хойш Улсын Их Хурал арав хоногийн дотор сонгуулийг товлон зарлах бөгөөд сонгуулийг жар хоногийн дотор явуулна. Шинэ сонгогдсон гишүүд тангараг өргөтөл Улсын Их Хурал бүрэн эрхээ хадгална” гэсэн нэмэлт өөрчлөлтүүд юм. Дэлхийн улс орнуудын практикаас харахад парламентыг хариуцлагажуулах нэг үндсэн хэлбэр бол түүнийг тараах нөхцөлийг оновчтой зохицуулах явдал юм. “Парламентын засагтай улсад гүйцэтгэх эрх мэдлийн байгууллагатай харьцахад парламентад улстөрийн эрсдэл үүсгэх замаар парламент-засгийн газрын харилцаанд эрх мэдлийн хяналт-тэнцлийг хангах механизм түгээмэл байдаг билээ. Улс төрийн эрсдэлийн үндсэн хэлбэр бол парламентыг тараах явдал бөгөөд парламентыг тараах нь түүнд хүлээлгэж байгаа улстөрийн хариуцлага шинжтэй байдаг гэж судлаачид үздэг. УИХ Ерөнхий сайдад итгэл хүлээлгэхээс татгалзсан боловч 30 хоногт шинэ ерөнхий сайдыг томилж чадаагүй бол. Төслөөр Үндсэн хуулийн 44.1,  44.2-т оруулах шинэ зохицуулалтаар улсын төсөв, бодлогын тодорхой асуудлаар Ерөнхий сайдад итгэл үзүүлэхээс УИХ татгалзсан бол Ерөнхий сайдыг огцорсонд тооцох ба УИХ 30 хоногийн дотор шинэ ерөнхий сайдыг томилох үүрэгтэй. Ийнхүү 30 хоногийн дотор томилж чадаагүй бол УИХ-ыг Ерөнхийлөгч тараах нөхцөл үүснэ. Уг нөхцөл нь Үндсэн хуулийн 22.3-т “...Ерөнхий сайдыг шинээр томилох нөхцөл үүссэн тохиолдолд 30 хоногийн дотор Ерөнхий сайдыг томилоогүй бол Улсын Их Хурлыг тараах шийдвэрийг Ерөнхийлөгч гаргана” гэж заах төслийн заалтад тулгуурлан хэрэгжих юм. Ерөнхий сайд өөрөө огцрох эрсдэлийг үүсгэж төсөв, бодлогын тодорхой асуудлаар өөрт нь итгэл хүлээлгэх тогтоолын төслийг оруулсаар байхад түүнийг нь батлахаас татгалзсан бол дараагийн Ерөнхий сайдыг 30 хоногийн дотор томилох болно. Ерөнхий сайдад итгэл үзүүлэхээс татгалзчихаад шинэ Ерөнхий сайдыг томилохгүй байна гэдэг бол тун хариуцлагагүй явдал учраас ийм нөхцөл үүссэнээр УИХ-ыг тараах зохицуулалтыг олон улсын сайн туршлагын дагуу тусгаж байна. Ийнхүү УИХ-ыг тараах заалтад Ерөнхий сайдыг томилох хугацааг өөрчилснөөр Засгийн газрын тогтвортой, тасралтгүй ажиллагааг хангах боломж бүрдэнэ. Ерөнхий сайдыг томилох асуудлыг шуурхай шийдвэрлэх УИХ-ын хариуцлагыг өндөржүүлэх эерэг үр дагавар авчирна. Парламентыг тараах зохицуулалтыг ийнхүү тодорхой, хатуу болгож байгаагаар төрийн эрх мэдлийн хуваарилалтыг тэнцвэржүүлэх бодит механизм болох юм.   Засгийн газрын тогтворт байдлыг хангаж, хариуцлагын механизмыг  тодорхой болгоно   Үндсэн хуулинд засгийн газрын тогтворт байдлыг хангах, засгийн газрын хариуцлагыг нэмэх чиглэлээр хэд хэдэн өөрчлөлт оруулах гэж байгаагийн нэг нь Ерөнхий сайд засгийн газрын гишүүдээ УИХ-аас хамаарахгүй өөрөө томилдог байх явдал юм. Үүнийг Үндсэн хуулийн 39.3-д “Монгол Улсын Ерөнхий сайд Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүн, түүнд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг Ерөнхийлөгчтэй зөвшилцөн Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлнэ. Ерөнхий сайд энэ асуудлыг Ерөнхийлөгчтэй долоо хоногийн дотор зөвшилцөж чадаагүй бол Улсын Их Хуралд өөрөө өргөн мэдүүлнэ” гэж томьёолсон юм. 1992 оны Үндсэн хуулиар Засгийн газрын гишүүнийг УИХ-аас нэг бүрчлэн томилдог болсон нь Монгол Улсын төрийн байгуулал, улс төрийн амьдралд сөрөг нөлөө үзүүлж байгааг улс төрчид төдийгүй судлаач, эрдэмтэд эрс шүүмжилж ирсэн. УИХ-аас Засгийн газрын сайд  нэг бүрийг томилдог нь эрх мэдлийн хяналт-тэнцлийг алдагдуулаад зогсохгүй УИХ-ын “ард түмний төлөөллийн байгууллага байх амин сүнсийг устгаж, олигархийг төрүүлдэг үүр уурхай болсон” гэж профессор Н.Лүндэндорж үзсэн байдаг. Засгийн газрыг бүрдүүлэхэд сонгуульд ялсан намын голлох лидерүүд ордог ч тухайн нам доторх бүлэг, фракцуудын эрх ашгийн үүднээс сайд нарыг хуваарилах, олон нийтийн ярьдгаар “бялуу хуваах” тохироо хийгддэгээс болж тухайн кабинет нэгдмэл бодлоготой байж чадахгүй, Ерөнхий сайдын бодлогыг эсэргүүцэх явдал ч гарч байсан. Гүйцэтгэх засаглалын тогтвортой байдлыг хангах, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх чиглэлд орж буй дараагийн нэг өөрчлөлт нь дэлхий дахинд консруктив механизм гэж нэрлэдэг Ерөнхий сайдыг огцруулахын тулд дараагийн Ерөнхий сайд хэн болохыг нэр дурьдсан байх заалтыг оруулж байгаа явдал. Үүнийг   43.1-д Улсын Их Хурлын гишүүдийн дөрөвний нэгээс доошгүй нь Ерөнхий сайдыг огцруулж, шинэ Ерөнхий сайдыг томилох тухай саналыг хамтад нь албан ёсоор тавибал Улсын Их Хурал гурав хоногийн дараа хэлэлцэж эхлэн арав хоногийн дотор шийдвэрлэнэ. Улсын Их Хурлын нийт гишүүний олонхи уг саналыг дэмжсэн бол шинэ Ерөнхий сайдыг томилох, өмнөх Ерөнхий сайдыг огцруулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоол батлагдсанд тооцно” гэсэн заалт юм. Дэлхийн улсуудынхтай харьцуулахад Монгол улсын гүйцэтгэх засаглал маш тогтворгүй байна. Үүний гол шалтгаан бол парламентын зүгээс Засгийн газрыг огцруулах нь хялбар байдаг явдал юм. 1992 оноос хойш нийт 14 Засгийн газар байгуулагдсанаас хоёрхон засгийн газар буюу П.Жасрай, Н.Энхбаяр нарын Засгийн газар л бүрэн эрхийн хугацаагаа дуусгаж бусад нь хугацаанаасаа өмнө огцорсон байдаг. Өөрөөр хэлбэл гүйцэтгэх засаглалын тогтворт байдлын үзүүлэлт тааруу байна. Энэ нь Монгол Улсын Үндсэн хуулин дахь засгийн газрыг огцруулах тухай тодорхой заалтуудтай шууд холбоотой. Тухайлбал, Үндсэн хуулийн 43.4 дэх хэсгийн “Улсын Их Хурлын гишүүдийн дөрөвний нэгээс доошгүй нь Засгийн газрыг огцруулах тухай саналыг албан ёсоор тавибал Улсын Их Хурал хэлэлцэн шийдвэрлэнэ” гэсэн заалт нь УИХ дахь намууд дараагийн Ерөнхий сайдад нэр дэвшигчийг  зөвшилцөж амжилгүй одоогийн Ерөнхий сайдыг огцруулах боломжийг өгч байгаагаас засгийн газрыг маш амархан огцруулахад хүргэж байгаа юм. �

Л.Түдэв "ҮХЭР ХУЛГАНА" /эсээ/

“Хэрвээ хулгана хорин килограмм татах жинтэй байсансан бол хүн яагаад ч дэлхийн эзэн болж чадахгүйсэн дээ” гэж суут эрдэмтэн Эйнштейн хэлжээ.Дэлхийн шинжлэх ухаан, хүн төрөлхтний оюуны соёл, иргэншлийн түүхэнд бүхэл бүтэн үеийг эзлэх гайхамшигтай нээлт хийсэн тэр суут эрдэмтэн яагаад ингэж хэлсэн юм болоо гэдгийг эргэцүүлэн бодоод гайхдаг үе надад байлаа. Харьцангуйн онолыг нээж, цөмийн нууцыг мэдэж байсан тэр хүний үгэнд өчүүхэн жижиг хулганаас болгоомжилсон утга орсон нь гайхмаар билээ

ТӨРД ИТГЭХ ИТГЭЛ 1000 % унажээ

УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнэ саяхан таксинд явжээ. Ард иргэдийнхээ амьдралыг ямар байгааг мэдэрсэн юм байх. Цахим орчинд түүнд зориулж бичсэн сэтгэгдэлүүдийн 99,9 % нь хараан зүхсэн байх жишээний.

Нийтлэл: Махны үнийг яах вэ?

Өргөн уудам нутаг, нүүдэлчин ахуй, мал аж ахуйгаараа гайхуулдаг Монгол улсад сүүлийн үед махны үнэ "Тэнгэр"-т хадав. Уг нь аймаг бүрт махны үйлдвэр байгуулж "Мах, сүү, түүхий эд нийлүүлэх замаар малчдын орлогыг 2-3 ДАХИН нэмэгдүүлэх зорилт"-ыг намууд 2016 оны өмнөхөн тавьж сонгуульд өрсөлдөж байсан билээ. Гэвч махны үнэ дийлдэхээ больж бараг 20 000 төгрөг болох зам руугаа шуударч эхэллээ

Ягаан сармисыг брэнд болгосон тариаланч Я.Банзрагч

Д.ОЮУНЧИМЭГ Завхан аймгийн Улиастай сумын Улсын аварга тариаланч Я.Банзрагчийг энэ удаагийн “Амьдралын тойрог” буландаа урьсан юм. “Нүүдэл хийгээд тохижиж амжаагүй л байна

Газарт гялалзсан одны тухай цөөн үг

Монголын утга зохиолын тэнгэрт гялалзсан нэгэн од Чойжилын  Чимид зохиолч 53-хан настайдаа харваж одсон. Хэрэв амьд сэрүүн байсан бол энэ оны эцсээр 90 настайгаа золгох байлаа. Жаахан ч гэсэн баярлах зүйл олж хараад түүндээ урамшиж баясдагаараа “Би залуу” гэсэн Чойжилын Чимидийн энэ санаа өнөө үед их хэрэгтэй байгаа үг юм. Хүмүүсийн маань нэг хэсэг баярлах юман дээр ч баярлахаа байчихсан, өөнтөглөн үгүйсгэдэг болчихсонд сэтгэл эмзэглэх юм.  

1956 оны Унгарын хувьсгал-60 жил

Одоогоос 60 жилийн өмнөх 1956 оны унгар улсын хувьсгал бол унгарын ард түмний сталинч дарангуйлал, зөвлөлтийн булаан эзлэлтийн эсрэг явуулсан өөрсдийн эрх чөлөөний төлөө хийсэн тэмцэл байсан юм. Энэ бол 20 дугаар зууны унгар улсын түүхийн нэг шийдвэрлэх үйл явдал байсан юм. Энэ үйл явдал Будапештийн оюутан залуусын Их, дээд сургуулиудаас эхэлсэн жагсаалаар 1956 оны 10 дугаар сарын 23-нд эхэлж 11 дүгээр сарын 11-нд Будапештийн Чепельд цэргийн хүчээр зэвсэгт босогчдын эсэргүүцлийг нухчин дарсанаар дууссан юм.

Эрүүл мэндийн салбарт ээлтэй Хотын дарга

Сүүлийн жилүүдэд олон нийтээс шүүмжлэл хүлээж байгаа  үйлчилгээний газар бол эмнэлгүүд юм. Тэр дундаа Нийслэлийн эмнэлгүүд иргэдийг илүүтэй бухимдуулж байгааг холбогдох эх сурвалжууд нотолдог. Нийслэлийн харъяа эмнэлгүүдэд 1, 2, 3-р төрхүүд, дүүргийн бүх эмнэлэг, эрүүл мэндийн төвүүд, өрхийн эмнэлгүүд ордог. Гэтэл дээрх эмнэлгийг Эрүүл Мэндийн Яамны харьяа эмнэлгүүд гэж хүмүүс андуурдаг.

Сургуулийн он жилүүд сэтгэлд уяатай

1967 оны 9 дүгээр сарын 1-ний өдрийг би хэзээ ч мартдаггүй. Энэ өдөр би нэгдүгээр ангид орсон юм. Сургуулийн он жилүүд хүний амьдралын хамгийн жаргалтай сайхан цаг үе, санаж зовох юмгүй, дэгж дэрвэсэн дэврүүн он жилүүд байдаг агаад, тэр ч утгаараа сэтгэл оюунд бага залуу насны дурсамж дурдатгал болон хадгалагдаж, эргэн санах бүрт сэтгэлийн цэнгэл эдлүүлэн, хүүхэд насны гэрэлт өдрүүдэд жуулчлуулах шиг болдог. Анх сургуульд орсон тэр үе одоогоос тавин жилийн тэртээд үлдэж хоцорсныг сануулах мэт манай сургуулийн 50 жилийн ой энэ өдрүүдэд тохиож байна. 50 жил гэдэг хүний амьдралд их урт юм шиг санагдах ч, эргээд харахад нүд ирмэхийн зуурт гялсхийн өнгөрч одсон мэт ганцхан “өчигдөр” хэмээх үгэнд багтах авай.

Монгол айл бүрт нэг төрийн албан хаагч бий

Монгол айл бүрт нэг төрийн албан хаагч бий. Тэр хүний цалин амьдралд нь хүрэлцдэггүй учраас бас нэг хүн нь аль нэг гадаад оронд ажиллахаар явдаг

Хуульч, өмгөөлөгч Ц.Монгол: Манай өнөөдрийнх шиг хямрал эцэстээ дарангуйлал руу аваачдаг түүх байна

Монголын нийгэмд хүний эрх зөрчсөн ямар л асуудал босно, тэр бүхний голд явж, хууль эрх зүйн өмгөөлөл үзүүлж, тодорхой үр дүн гаргахын төлөө цуцалтгүй тэмцэж явдаг хуульч, өмгөөлөгч Цэрэнгийн Монголтой ярилцлаа. Тэрбээр өнөөдрийн нийгмийн энэ бүх хямралын эх уурхайг хууль эрх зүйн талаас нь тодорхой тайлбарласан нь сонирхолтой байлаа.-Мэргэжлийн хуульч хүнтэй уулзсаных ойрын хугацаанд болж өнгөрсөн Үндсэн хуулийн Цэцийн дүгнэлттэй холбоотой асуудлыг асууя гэж бодож байлаа

Америкийг мэдэхгүй алиатаж, Солонгосыг ойлгохгүй солиорох

Би заримдаа Хобби, Орчлон сургуулийн ойрхон байдаг кафед орж суудаг юм. Нэг биш олон удаа тэнд орж ирж байгаа хүүхдүүд хоорондоо зөвхөн англиар ярихыг сонсож билээ

Нүцгэрч үлдсэн манай оюун санаан дээр хамаг муу муухай бүхэн ирж шавсан

Аливаа үндэстэнд сэргэн мандлын үзэл санаа амин чухал зүйл байдгийг өнгөрсөн 26 жилийн түүх бидний яс маханд ортол хэлж өглөө. Социализмын үед тодорхой үзэл санаа байсан. Гэвч тэрхүү соц үзэл санаа нь монгол үндэстний язгуур мөн чанар, өв соёлд тэр бүр таарч тохирохгүй зүйл байв. Харьцуулаад хэлбэл, 48 размерийн хүрэм таардаг надад 52-ийг духчихсан шиг л... Гэсэн хэдий ч тэр нийгэм монголчуудад, монгол оронд их зүйл өгсөнийг үгүйсгэх боломжгүй юм. Социалист үзэл санаа жам ёсоор цаг нь ирж, халагдахад оронд нь ардчилал, хүний эрх, эрх чөлөөнөөс өөр ямар ч үзэл санаа гаргаж ирсэнгүй. Соц үзэл санааг муу муухайгаар нь баалан донгодож байгаад хуу татаад хог дээр чулуудаж орхисон. Тийм атлаа оронд нь ямар ч итгэл үнэмшил, үзэл санаа гаргаж ирсэнгүй. Нэг үгээр хэлбэл, өмсөж байсан хувцасыг нь хуу татаж, хог дээр чулуудсан атлаа оронд нь ямар ч юм өмсгөсөнгүй, нүцгэн чигт нь үлдээсэн. Ард түмний оюун санааг нүцгэлж орхисон. Оюун санаа нь итгэл үнэмшил, үзэл санаагүй болж нүцгэрч үлдсэн ард түмэн ямар байдгийг өнөөдөр бид харж байна. “Нэгийг хулгайлахад гар хэрэгтэй нэлээдийг хулгайлахад бүлэг хэрэгтэй, бүр ихийг хулгайлахад хууль хэрэгтэй, нэлэнхүйд нь хулгайлахад үзэл суртал хэрэгтэй” гэсэн үг байдаг. Тэгэхээр бид үзэл суртал гэсэн хөгжлийн гол зэвсгээ тавиад туучихсан. Харин хүн болгон юу дуртайгаа хэлж үйлдэж, хамгийн бүдүүлэг загнадаг нийгмийн тогтолцоог бий болгочихоод үүнийгээ ардчилал гэж хэлж байна. Энэ бол ардчилал биш. Хэлж, хийхийн тулд эхлээд хариуцлага гэдгээ санаж, сэрж байх учиртай. Хариуцлага, үүрэг гэдэг зүйл үгүй бол ардчилал утгаа алдана. Бид ийм л байна. Хамгаалалтгүй нүцгэрч үлдсэн манай үндэстний оюун санааны орон зайд гаднын хортой үзэл суртал, янз бүрийн шашин, муу муухай, бэртэгчин, адгийн бүхэн ирж шавсан. Энэ бүхнийг цэвэрлэхгүй бол манай үндэстэн урагшаа гишгэхэд хэцүү.. Оюун санаа ийм байдалтай байх аваас наанаа мянган сайхан ухаалаг утас барьж, ганган машин унаж, өндөр өндөр шилэн байшин барьсан ч цаанаа хөгжлийн нөөц чадамжгүй болдог. Харамсалтай нь бид өнөөдөр ийм л байдалтай байна. Товчхондоо бидэнд сэргэн мандлын үзэл санаа хэрэгтэй, тэр үзэл санааг зүрх сэтгэл, оюун санаандаа тээж явдаг хүмүүс хэрэгтэй байна. .. "Соён гэгээрүүлэгч ТВ"-ээр өгсөн ярилцлагаас...